2025 жылдың 23 шілдесінде Шымкентте ауыл шаруашылығы алқаптарын дара (саяқ) шегірткеге қарсы ауқымды химиялық өңдеу басталды. Бұл жұмыс Республикалық фитосанитарлық диагностика және болжамдар әдістемелік орталығының ұсынысы бойынша жүргізіліп, жыл сайын облыс ауыл шаруашылығына қауіп төндіретін зиянкестердің таралуын болдырмауға бағытталған.

Оңтүстік Қазақстанның егіншілік аймақтары үшін ең қауіпті маусымдық апаттардың бірі шегіртке болып табылады. Қолайлы ауа-райы жағдайында және уақтылы шаралар қолданбаса, зиянкестер егінді, жайылымдардағы шөптерді және тіпті жеке бұталарды тез жоюы мүмкін. Биылғы маусымда дара шегірткелер санының көбеюі тіркелді, бұл уәкілетті органдардың жедел әрекетін талап етті.

Зиянкестермен күресу үшін жерүсті техникасымен, дрондармен және қол бүріккіштермен жабдықталған мамандандырылған мобильді топтар жұмылдырылды. Жұмыс 3000 гектардан астам жерді қамтиды, оның ішінде шаруашылық учаскелері, жайылымдар мен қала маңындағы егістіктер. Емдеу негізінен адамдар мен жануарларға ықтимал әсерді азайту үшін, сондай-ақ осы сағаттарда ең белсенді болатын шегірткелерге қарсы ең жоғары тиімділікке қол жеткізу үшін таңертең және кешке жүргізіледі.

Қолданылатын препараттар заманауи қауіпсіздік стандарттарына сәйкес келеді. Бұл тек зиянкестерге бағытталған селективті пестицидтер. Олар қоршаған ортада тез ыдырайды, топырақта жиналмайды және барлық нұсқауларды орындаған жағдайда адамдар мен жануарларға қауіп төндірмейді. Дегенмен, химиялық заттардың қауіпсіздігіне қарамастан, тұтастай алғанда экожүйеге ықтимал әсерді ескеру маңызды.

Сарапшылар талқылайтын маңызды аспектілердің бірі - емдеудің биоәртүрлілікке әсері. Шегірткелер өздерінің зиянды табиғатына қарамастан, қоректік тізбекте белгілі бір орынды алады. Оларды құстар, кесірткелер және кейбір жәндіктер аулайды. Олардың санының күрт азаюы осы түрлердің азық-түлікпен қамтамасыз етілуінің бұзылуына әкелуі мүмкін. Сонымен қатар, тіпті қауіпсіз препараттар, егер дұрыс пайдаланылмаса, аралар мен басқа да пайдалы жәндіктердің популяциясына әсер етуі мүмкін. Сондықтан бүкіл тазарту процесі өңделген аумақтардағы топырақтың, ауаның және судың жағдайын бағалайтын экологиялық мониторингпен бірге жүреді.

Ағымдағы науқанды өткен жылдармен салыстыра отырып, фитосанитарлық қауіпсіздікке деген көзқарастағы елеулі өзгерістерді атап өтуге болады. Мысалы, 2022 жылы Оңтүстік Қазақстанның кейбір өңірлерінде уыттылық деңгейі жоғары ескірген препараттар қолданылды, бұл экологтар мен ауылшаруашылық өндірушілерін алаңдатты. Тозаңдандыратын жәндіктердің жаппай қырылуы, сондай-ақ тұрғындардың иіс пен денсаулықтың нашарлауы туралы шағымдары тіркелді. Содан бері емдеу тәсілі айтарлықтай жаңартылды: жаңа, экологиялық таза препараттар енгізілді, қауіпсіздік шаралары жақсарды, халықты ақпараттандыру жүйелі болды.

Қазақстанның кейбір облыстарында, мысалы, Түркістан мен Жамбылда соңғы жылдары биологиялық күрес әдістері белсенді түрде сыналуда. Шегірткелерге шабуыл жасайтын жыртқыш жәндіктер, саңырауқұлақтар және бактериялар химиялық заттарға балама ретінде пайдаланылады. Дегенмен, зиянкестер саны күрт көбейген жағдайда биологиялық әдістер әлі де тиімді емес. Сондықтан Шымкентте аралас тәсіл таңдалды: міндетті экологиялық мониторинг және салдарын кешенді талдау арқылы қауіпсіз химиялық қорғау басымдық болып табылады.

Халықпен белсенді қарым-қатынасты атап өту маңызды. Емдеу шаралары басталмас бұрын жергілікті билік өкілдері бұқаралық ақпарат құралдары, мессенджерлер мен хабарландырулар арқылы тұрғындарға оқиғаның уақыты мен орны туралы ескертті. Өңделген аумақтардың маңында тұратындарға ашық ауада болуды уақытша шектеуді, малды жайылымға айдамауды және бақшалардан түскен өнімді мұқият жууды сұрады. Сондай-ақ, азаматтарға ұяларды қауіпті аймақтан алыс жылжыту арқылы аралар мен басқа да үй жәндіктерін қорғауды қамтамасыз ету ұсынылды.

Сарапшылардың пікірінше, қазіргі шаралар егінді сақтауға және фермерлердің экономикалық шығынын азайтуға көмектесіп қана қоймай, болашақта осындай жұмыстарды ұйымдастырудың маңызды тәжірибесі болады. Дұрыс көзқараспен және барлық стандарттарды сақтай отырып, ауылшаруашылық мүдделерін қорғау мен қоршаған ортаға келтірілген зиянды азайту арасындағы тепе-теңдікке қол жеткізуге болады.

Емдеу жұмыстары аяқталғаннан кейін оның тиімділігі мен қоршаған ортаға тигізетін әсері жан-жақты сарапталады деп жоспарлануда. Бұл болашақ стратегияларды түзетуге және зиянкестермен күресудің тұрақты және биоқауіпсіз әдістеріне назар аударуға мүмкіндік береді.

Осылайша, 2025 жылы Шымкенттегі шегірткемен күрес технологияны, қауіпсіздікті және қоғам мен табиғат алдындағы жауапкершілікті біріктіретін ойластырылған және жүйелі тәсілдің үлгісі болды.