Тамыз айының басында Шымкент қаласында ауыл шаруашылығы саласы үшін маңызды жаңалық жарияланды. Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі Айдарбек Сапаров пен түркиялық Sine Midas Stroy компаниясының басқарма төрағасы Ахмет Будан арасында келіссөздер өтіп, нәтижесінде қалада қуаттылығы жылына 36 мың тонна қызанақ өндіретін заманауи өнеркәсіптік жылыжай салу жөнінде нақты жоспар талқыланды. Жобаға қосымша серіктес ретінде Польшаның Fabe Agro компаниясы да қатыспақ. Инвестицияның жалпы көлемі 120 миллион АҚШ долларына бағалануда.

Министр Айдарбек Сапаров Қазақстанның аграрлық секторына жоғары технологиялы инвестициялар тарту мемлекет үшін стратегиялық маңызды бағыт екенін атап өтті. Оның айтуынша, бұл жоба тек елдің ішкі нарығын сапалы өніммен қамтамасыз етіп қана қоймай, экспорттық әлеуетті де арттыруға мүмкіндік береді. Қазіргі таңда инвестициялар туралы келісімге қол қою процесі жүріп жатыр. Ол құжатта жобаның жүзеге асырылу шарттары, қаржылық міндеттемелер және екі тараптың жауапкершіліктері нақты көрсетілмек.

Бұл жылыжай кешенінің басты ерекшелігі – заманауи технологияларды қолдана отырып, жыл он екі ай тұрақты өнім алуға мүмкіндік беруінде. Кәдімгі ашық далада өсірілетін қызанақ маусымдық сипатта болса, жаңа жылыжайда климаттық жағдайға тәуелді болмай, үздіксіз өндіріс жолға қойылады. Бұл өз кезегінде ішкі нарықтағы бағаның тұрақтылығын сақтауға, сонымен қатар экспортқа жеткізілімді жоспарлы түрде арттыруға жағдай жасайды.

Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде жылыжай шаруашылығы бұрыннан белгілі. Мәселен, 2010-жылдардың ортасында Шымкент пен Түркістан облысында бірнеше жылыжай кешендері іске қосылған болатын. Алайда олардың басым бөлігі қуаты жағынан шектеулі, тек ішкі нарыққа бейімделген еді. Кейбірі өндірістік шығындардың жоғары болуына байланысты бірнеше жылдан соң жұмысын тоқтатуға мәжбүр болды. Ал жаңа жоба халықаралық деңгейдегі серіктестердің қатысуымен жүзеге асатыны және ірі көлемді өндірісті көздейтінімен ерекшеленеді. Бұл бұрынғы тәжірибелерден басты айырмашылығы болып отыр.

Шымкент қаласының аграрлық әлеуетін ескерсек, мұндай жоба аймақ экономикасына айрықша серпін береді. Қызанақ – Қазақстанда ең көп тұтынылатын көкөністердің бірі. Әсіресе қыста оның бағасы бірнеше есеге қымбаттап кететіні белгілі. Заманауи жылыжай бұл мәселені біршама шешуге көмектеседі. Сонымен қатар, 36 мың тонна өнімнің едәуір бөлігі экспортқа бағытталса, Қазақстан жаңа деңгейде халықаралық нарыққа шыға алады.

Алдыңғы жылдардағы тәжірибеге көз жүгіртсек, Қазақстанда жылыжай шаруашылығы біртіндеп дамып келе жатқанымен, шетелдік инвестицияның үлесі аз болды. Жергілікті кәсіпкерлер көбіне шағын көлемдегі жобаларға басымдық берді. Мәселен, 2017 жылы Түркістан облысында қуаты 5-7 мың тоннаға дейін жететін бірқатар жылыжай кешендері іске қосылған. Олар аймақтың көкөніс қажеттілігін қамтамасыз еткенімен, экспорттық деңгейге жете алмады. Қазіргі жоба бұл олқылықтың орнын толтыруға бағытталған.

Жаңа жылыжай кешені салынған жағдайда, онда жүздеген жаңа жұмыс орындары ашылады. Бұл әсіресе жастар мен ауыл шаруашылығымен айналысатын мамандар үшін үлкен мүмкіндік. Жоғары технологияларды қолдану жергілікті кадрлардың кәсіби біліктілігін арттыруды да талап етеді. Сөйтіп, аграрлық салада инновациялық тәсілдерге үйренген жаңа буын қалыптасады.

Айта кету керек, халықаралық тәжірибеде мұндай жобалар тек экономикалық тұрғыдан ғана емес, әлеуметтік маңыздылығымен де ерекшеленеді. Мысалы, Түркияда және Нидерландта заманауи жылыжай кешендері тек өнім өндірумен шектелмей, агротуризмді дамытуға да үлес қосады. Қазақстандағы жаңа кешен де болашақта осындай бағытты қолға алуы мүмкін.

Салыстырмалы тұрғыда, өткен жылдары Шымкентте ауыл шаруашылығын дамытуға бағытталған басқа да бастамалар жүзеге асырылған. Мысалы, суармалы егіншілікті жетілдіру, тамшылатып суару жүйесін енгізу секілді жобалар болды. Бірақ олардың әсері көбінесе жергілікті ауқымда ғана сезілді. Ал жаңа жылыжай жобасы бүкіл елдің аграрлық бейнесіне ықпал ете алады.

Қорыта айтқанда, тамыз айының басында басталған келіссөздер нәтижесінде жоспарланған жылыжай кешені Қазақстанның аграрлық саласына жаңа мүмкіндіктер әкелмек. Бұл тек инвестиция тарту емес, ауыл шаруашылығында жоғары технологияларды қолданудың нақты үлгісі болмақ. Бұрынғы жылдардағы ұсақ жобалардан айырмашылығы – жаңа кешен ауқымды, заманауи және экспортқа бағытталған. Осы арқылы Шымкент тек ел ішінде ғана емес, халықаралық нарықта да аграрлық орталықтардың біріне айналуы мүмкін.