Өткен тамыз айында Шымкентте жаңа стадионның іргетасын қалау рәсімі өтті. Іс-шара қала тұрғындарының үлкен қызығушылығын тудырды: көбісі мұнаралы крандар бірнеше айдың ішінде бос жерде пайда болады, ал бетон құю және стендтердің бірінші қабаттары басталады деп күтті. Арада бір жыл өтсе де, тамыз айында Тұран-2 ықшамауданындағы алаң әлі де салтанатты күнмен бірдей: құмды жер, қоршаулар, бос тұрып жатқан құрылыс техникасы. Бір қарағанда, бұл жұмыс жоқ сияқты әсер қалдырады, бірақ мұқият зерделеу жерді сауатты және дәйекті игерудің нақты жағдайын көрсетеді.

Болашақ стадион 21 гектар жерді алып, сыйымдылығы жағынан «Астана Аренадан» асып түсетін 35 000 көрерменге арналған. Бұл жобаның ауқымы оны жүзеге асырудың бірден басталуы мүмкін еместігін түсіндіреді. Мұндай нысандар жобаны мұқият дайындауды, инженерлік есептеулерді және бекітуді қажет етеді. Халықаралық тәжірибеде үлкен ареналардың құрылысы қабырғаларды тұрғызудан емес, ұзақ іздестіру және жоспарлау кезеңдерімен басталатынын айтады.

Қазіргі уақытта учаскеде күрделі құрылыс жүріп жатқан жоқ, бірақ жұмыс жүріп жатыр. Уақытша инженерлік желілер тартылып, газ тартылып, бастапқы геодезиялық зерттеулер аяқталды. Жұмысшылар бетін тегістеп, белгілерді алып, болашақ іргетастың негізгі параметрлерін анықтауда. Осының барлығын құрылыстың көрінбейтін бөлігі деп санауға болады, қала тұрғындарының көзіне түспейтін, бірақ болашақ ғимараттың сапасы үшін шешуші маңызды.

Кейбір тұрғындар жердің бос тұрғанына көп болды ма деген сұрақ туындайды. Бұл жерде жерді пайдалану аспектісін ескеру маңызды. Тұрандағы сюжет бос тұрған жоқ; Ол ресми түрде әлеуметтік маңызы бар нысанның құрылысына арналған. Бұл жердің мақсатына сай пайдаланылып жатқанын білдіреді және оның кездейсоқ игерілу немесе қоқыс тастайтын жерге айналу қаупі жоқ. Бұл тәсіл қаланың стратегиялық жоспарлау мен жерді ұтымды пайдалануға көңіл бөлетінін көрсетеді.

Қазақстандағы осыған ұқсас жобаларға көз жүгіртсек, бұл тәжірибенің қалыпты екені белгілі болды. «Астана Арена» да бір жылдың ішінде қалыптаса қойған жоқ: бастапқыда дизайнға түзетулер енгізіліп, сараптамалық бағалау жүргізіліп, мердігерлер іздестірілді. Содан кейін ғана құрылыс өзінің белсенді кезеңіне өтті. Сайып келгенде, нәтиже үмітті ақтады — елордада қазір халықаралық стандарттарға сай арена пайда болды.

Осындай оқиға Шымкентте басқа да әлеуметтік нысандарға қатысты болды. Мәселен, осыдан бірнеше жыл бұрын Қаратау ауданындағы мектеп алаңы да тек дайындық жұмыстары жүргізіліп жатқан ұзақ уақыт бойы бос жатқан жер болып көрінді. Бүгінде мұнда мыңдаған балаға арналған заманауи білім беру мекемесі орналасқан. Мұндай мысалдар «бос жер» кезеңі тоқыраудың белгісі емес, ірі жобалардың табиғи кезеңі екенін көрсетеді.

Өткен жылғы капсула салу рәсімінің символдық сипатын да ескерген жөн. Ол жобаның басталуына арналды және саяси және мәдени мәнге көбірек ие болды. Барлық инженерлік-конструкторлық жұмыстар аяқталғаннан кейін нақты іргетас кейінірек құйылады. Капсуланың қауіпсіз жерде сақталуы жобаның тоқтатылмағанын, бірақ әлі де жалғасып жатқанын растайды.

Жер қатынастары тұрғысынан алғанда, 21 гектар жердің бос тұрғанын айта кеткен жөн. Қазіргі уақытта ол әзірленуде және толық көлемде құрылысқа дайындалуда. Бұл тәсіл бұрын жиі мәселе болып келген жерді басқа мақсатта уақытша пайдалану мүмкіндігін болдырмайды.

Болашақ стадион қаланың спорттық өмірінен тыс маңызды рөл атқарады. Миллионнан астам тұрғыны бар Шымкентке халықаралық деңгейдегі арена бұрыннан керек еді. Ол чемпионаттарды, ірі матчтарды, концерттерді және бұқаралық іс-шараларды өткізуі мүмкін. Мұның барлығы туризмнің дамуына, экономикалық өсімге, жаңа қала келбетін қалыптастыруға ықпал етеді.

Әрине, адамдар бос алаңды және белсенді құрылысты көрмеген кезде қоғамда күмәндану жиі туындайды. Жұмыс тоқтап қалғандай. Бірақ түсіну маңызды: ең күрделі мәселелер — құқықтық мәселелер, сараптамалық бағалаулар және техникалық шешімдер — осы кезеңде шешіледі. Оларсыз іргетас құюға және құрылымдарды орнатуға кірісу мүмкін емес.

Жерді ұтымды пайдалану дегеніміз – оның белгілі бір жобаға нақты бөлініп, ретсіз пайдаланылмауы. Бір қарағанда бос жер болып көрінгеннің өзінде оның мәртебесі мен атқаратын қызметі айқындалып, дайындық жұмыстары жүргізілуде. Бұл жерді пайдаланудағы стратегиялық көзқарас: жер қоғамдық мүддеге қызмет етеді және қаланың болашақ дамуына ықпал етеді.

Стадион уақыт өте келе Шымкенттің басты нысандарының біріне айналады. Оның құрылысы спортқа ғана емес, мәдени өмірге, инфрақұрылымға, қала имиджіне салынған инвестиция. Қазіргі бос учаске тек уақытша кезең, одан кейін белсенді құрылыс.

Бірнеше жылдан кейін 35 000 орындық арена алғашқы көрермендерін қарсы алған кезде бұл жердің бір кездері «бос жер» болғаны көпшіліктің есінде болады. Содан кейін белгілі болады: бастапқы кідіріс уақытты босқа өткізу емес, болашақ нысанның тұрақтылығы мен сенімділігінің кілті болды.

Ендеше, жер қатынастарының стратегиялық басқару құралына айналуының үлгісі Шымкенттегі стадион. Бұл процесс баяу болып көрінсе де, ұзақ мерзімді перспективада қаланы заманауи спорт орталығымен және жерді тиімді пайдаланумен қамтамасыз етеді.