28 қарашада Астанаға Швейцарияның вице-президенті Ги Пармелиннің сапары бейтараптық, экономикалық прагматизм және технологиялық ынтымақтастыққа негізделген стратегиялық серіктестікті нығайтуға бағытталған. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевпен келіссөздер сауда, инвестиция және инновация салаларындағы жаңа басымдықтарды айқындауға мүмкіндік береді деп күтілуде, деп хабарлайды ҚазИнформ ақпарат агенттігі.

Тұрақты серіктестік

Швейцария 1992 жылы Қазақстанмен дипломатиялық қатынастарды орнатқан алғашқы еуропалық елдердің бірі болды. Серіктестік прагматикалық тәсілге және халықаралық істерде бейтараптық рөлін бірлесіп түсінуге негізделіп, тұрақты әрі үзіліссіз дамыды. Швейцария Қауіпсіздік және ынтымақтастық жөніндегі Еуропалық ұйымға (ЕҚЫҰ) төрағалық ету кезінде және Дүниежүзілік сауда ұйымына қосылуы барысында Қазақстанды қолдады.

Қазақстан Сыртқы істер министрлігінің Сыртқы саясат зерттеулері институтының аға сарапшысы Валерий Ситенко қатынастардың табысты дамуын негізінен өзара экономикалық мүдделермен түсіндіреді.

«Швейцария Еуропадағы Қазақстанның негізгі серіктестерінің бірі және инвестицияның маңызды көзі болып қала береді», – деді сарапшы.

Сауда және стратегиялық ынтымақтастық

Қазақстан мен Швейцария арасындағы сауда тұрақты динамикасын көрсетуді жалғастыруда. 2024 жылы екіжақты сауда 1 миллиард доллардан асты. Қазақстан Сауда және интеграция министрлігінің мәліметі бойынша, 2025 жылдың қаңтарынан қыркүйегіне дейін көрсеткіш 1,075 миллиард долларға жетіп, бұл өткен жылдың осы кезеңіндегі 1,354 миллиард долларға қарағанда 20,6 пайызға аз.

Төмендеуге қарамастан, сауда құрылымы технологиялық және ресурстық толықтырушылықты көрсетеді. Қазақстан энергия тасымалдағыштар мен шикізат жеткізушісі болып қала береді, ал Швейцария – жоғары технологиялық өнімдердің, медициналық бұйымдар мен күрделі жабдықтардың негізгі көзі. Тиімді диверсификация мен өңдеу және фармацевтика салаларындағы ынтымақтастықты тереңдету арқылы екі жақ та 2026 жылға қарай қалпына келуді күте алады.

Қазақстан шикізат емес экспортты арттыруға және қосылған құны бар өнімдердің ассортиментін кеңейтуге ұмтылады, бұл мәселе екіжақты диалогта үнемі ерекше атап өтіледі.

Білім беру саласындағы ұзақ мерзімді ынтымақтастық қарым-қатынасты нығайтудың тағы бір қозғаушы күші болып табылады. Швейцария екі деңгейлі білім беру жүйесінде Қазақстанда ұзақ уақыт бойы үлгі болып келді. 2015 жылы Қазақстанда швейцариялық туризм институттары мен Женева бизнес мектебінің филиалдары ашылды. Олардың танымалдылығы практикалық даярлық пен жоғары оқыту стандарттарына негізделген.

Практикалық даярлықты мықты академиялық стандарттармен үйлестіретін швейцариялық білім беру тәсілі Қазақстанда инженерия, менеджмент, қонақжайлылық және қызмет көрсету бағдарламаларын жаңғырту барысында барған сайын өзекті болып келеді.

Инвестициялар мен жаңа мүмкіндіктер

Швейцария көп жылдар бойы Қазақстандағы ең ірі үш инвестордың қатарына кіреді, тек Нидерланды мен АҚШ-тан кейін. 2023 жылдың соңына қарай жалпы жинақталған инвестиция 35 миллиард доллардан асты, бұл Бернді Астананың ең сенімді қаржылық серіктестерінің біріне айналдырды.

Stadler Rail компаниясы Қазақстанда жұмыс істейді, 2022 және 2023 жылдары 2 миллиард еуродан астам сомаға келісімдерге қол қойды. Бағдарламаға 537 заманауи вагон өндіру және оларға 20 жыл бойы қызмет көрсету кіреді. Қазақстанда локализация 35 пайызға дейін жетуі күтілуде.

Ынтымақтастыққа сондай-ақ SGS және Militzer & Muench сияқты компаниялар, сондай-ақ Алматы облысында интенсивті бақтар, жеміс өңдеу және ауыл шаруашылығы саласындағы құн тізбегін құру сияқты агрожобаларды қарастырып жатқан INOKS Capital инвестициялық қоры да қатысады. Бұл азық-түлік өндіру және өңдеу салаларына ұзақ мерзімді еуропалық инвестицияларды тарту жөніндегі Қазақстанның стратегиясына сәйкес келеді.

Сарапшылар Швейцарияны Қазақстандағы ірі ресурстық әлеует пен Еуропа-Азия дәлізіндегі логистикалық жобаларға арналған мүмкіндіктердің үйлесімі қызықтыратынын атап көрсетеді.

Валерий Ситенконың айтуынша, швейцариялық қызығушылық дәстүрлі түрде энергетика, стратегиялық маңызы бар минералдар, қаржылық қызметтер және көлік салаларына шоғырланған.

«Швейцариялық компаниялар Қазақстанда шикізат көзі ғана емес, тау-кен өндіруден жоғары технологияларға дейінгі интеграцияланған еуропалық өндіріс тізбегіндегі болашағы зор буын ретінде қарайды», – деді сарапшы.

2024 жылы Швейцариядан тікелей инвестициялар 2023 жылмен салыстырғанда шамамен 75 пайызға азайып, шамамен 500 миллион долларға дейін төмендегенімен, сарапшылар оның қалпына келуі мүмкін деп есептейді. Бұл төмендеу негізінен саяси тәуекелдерге емес, циклдық салалық факторларға байланысты.

Технология және цифрлық шешімдер

Саясаттанушы Тәир Нигманов Швейцария технология, қаржы және өнеркәсіптік модернизация салаларында маңызды серіктес болып қала беретінін атап өтті. Швейцария вице-президентінің алдағы сапары жасыл технологиялар, цифрландыру, көлік және өндіріс салаларындағы ынтымақтастыққа жаңа серпін беруі мүмкін.

Тәир Нигманов сонымен қатар бірқатар қиындықтарды да атап көрсетті:

«Егер 2023 және 2024 жылдардың статистикасын салыстырсақ, инвестиция 75 пайызға төмендеді. Бұл – ауыр сигнал. Инвестициялық ағымдарға тәуелді Қазақстан бұл үрдісті кері қайтаруға объективті түрде мүдделі», – деді ол.

Үміт күттірер бір сала – «ақылды қала» технологиялары, бұл бағытта швейцариялық компаниялардың мол тәжірибесі бар. Бұған дейін Алматы қаласының урбанистикалық жүйелеріне цифрлық шешімдер енгізуге әрекеттер жасалған.

Қазақстан сондай-ақ швейцариялық білім беру және ғылыми орталықтармен, әсіресе екіжақты кәсіптік даярлау бойынша ынтымақтастыққа мүдделі. Швейцариялық модель Еуропада ең тиімді деп саналады және инженер мамандары тапшылығы жағдайында Қазақстанда өте өзекті.

Инвестиция үшін жаһандық бәсекелестік жағдайында Қазақстан тек тартымдылығын сақтап қана қоймай, сонымен қатар технологиялық тұрғыдан озық жобаларды ұсынуға ұмтылады. Осы контексте Швейцария стратегиялық серіктес болып қала береді: қаржылық тұрғыдан тұрақты, технологиялық тұрғыдан дамыған және геосаяси тұрғыдан бейтарап.

Сыртқы саясат тәсілдерінің ұқсастығы

Қазақстан мен Швейцария халықаралық аренадағы өз орнын анықтайтын негізгі құралдар ретінде бейтараптық пен дипломатиялық делдалдық сияқты ұқсас сыртқы саяси қағидаларды ұстанады. Швейцария дәстүрлі түрде ядролық қаруды таратпаудан бастап қақтығыстарды шешуге дейінгі жаһандық келіссөздер алаңы ретінде қызмет етеді. Соңғы кездері Қазақстан Сирия мәселесі бойынша Астана процесіне демеушілік етіп, ядролық қауіпсіздік жөніндегі диалог форматтарын іске қосып, БҰҰ күн тәртібіне үлес қосу арқылы делдал ретіндегі рөлін нығайтты.

Валерий Ситенконың айтуынша, бұл тәсіл екі елді біріктіреді:

«Қазақстан да, Швейцария да барлық салаларда өзара тиімді ынтымақтастықты қолдайды. Біздің саяси көзқарастарымыз сәйкес келеді: екі жақ та дипломатиялық жолмен келісімге және диалогқа қолдау көрсетеді», – деді сарапшы.

Мұндай синергия алдағы келіссөздерді ерекше мағыналы етеді. Жаһандық геосаяси өзгерістер жағдайында екі ел де көпвекторлы саясатта мұқият тепе-теңдікті сақтай отырып, өңірлік және халықаралық позицияларын нығайтуға ұмтылады.

Тайр Нигманов Қазақстанда сыртқы саяси басымдықтарды қайта қарастырғанына қарамастан, Швейцариямен қатынастардың тұрақты болып қала беретінін атап өтті.

«Сыртқы саясат тұжырымдамасы жаңартылғанына қарамастан, Швейцария Қазақстанның еуропалық бағытының негізгі құрамдас бөлігі болып қала береді. Екіжақты қатынастардың деңгейі тұрақты түрде жоғары болып отыр», – деді ол.

Қазақстан мен Швейцария Біріккен Ұлттар Ұйымы, ЕҚЫҰ, Еуропа Кеңесі және Женевадағы БҰҰ кеңсесінде, бұрын Қасым-Жомарт Тоқаев жоғары лауазым атқарған ұйымдарда белсенді түрде ынтымақтасады. Швейцария 2025 жылы ЕҚЫҰ төрағасы болғандықтан, диалог одан да өзекті болады.

«Швейцария дипломатиясының тәжірибесі, әсіресе өзін орташа держава ретінде орналастыру және жаһандық күн тәртібіне белсендірек араласу тұрғысынан, Қазақстанда үлкен қызығушылық тудырады», – деді Валерий Ситенко.

Ол бұл тәжірибенің Алматыда ашылған БҰҰ Тұрақты даму мақсаттары жөніндегі аймақтық орталық шеңберінде ерекше маңызды екенін қосты.

Швейцария Еуропадағы Қазақстандағы ең тұрақты әрі технологиялық тұрғыдан дамыған серіктестерінің бірі болып қала береді. Президент Қасым-Жомарт Тоқаев пен Швейцария вице-президенті Ги Пармелин арасындағы алдағы кездесу инвестициялық ағымдарды қалпына келтірумен қатар ұзақ мерзімді саяси диалог пен стратегиялық серіктестікті нығайтуда шешуші рөл атқаруы мүмкін.

Бұған дейін Qazinform ақпарат агенттігі хабарлағандай, қазақстандық сыртқы істер министрі Ермек Кошебейев 2 желтоқсанда швейцариялық тараптың шақыруымен ресми сапармен Швейцарияға барады.

Ақпарат көзі : https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-geneva/press/news/details/1116689?lang=kk