20 тамыз 2025 жылы Шымкент қаласының Әл-Фараби ауданында ирригациялық жүйелерді жаңғыртуға бағытталған маңызды жұмыстар басталды. Бұл күні аудан әкімі Маратбек Саменбекұлы жергілікті арналар мен каналдардың қазіргі жағдайымен танысып, мамандарға нақты тапсырмалар берді. Басты мақсат – су жиналу қаупін азайтып, арналардың өткізу қабілетін жақсарту, су тасқынының алдын алу, тұрғындарға қолайлы жағдай жасау. Аудан әкімінің өзі тікелей араласуының өзі бұл мәселеге ерекше мән беріліп отырғанын көрсетеді. Суармалы жүйелер тек ауыл шаруашылығы үшін ғана емес, қала тұрғындарының қауіпсіздігі үшін де аса қажет. Егер ирригация дұрыс жұмыс істемесе, қатты жауын-шашын кезінде көшелерді су басып, жолдар бұзылады, тұрғын үйлерге қауіп төнеді. Сондықтан бұл жұмыс бір реттік емес, тұрақты сипат алуы тиіс. Биылғы ерекшелік те осы – шаралар маусымдық емес, күнделікті бақылауға алына бастады.

Ал өткен жылдарға көз жүгіртсек, 2023 жылы мұндай жұмыстар негізінен маусым басталғанда ғана қолға алынатын. Сол кезде арналар тазартылып, кейбір тұстар ретке келтірілетін, бірақ ол уақытша ғана әсер беретін. Қатты жауын-шашын немесе ауа райының тосын мінезі кезінде жүйелердің әлсіздігі байқалып қалып, кейбір көшелерде су жайылып кететін. Тұрғындар шағымданғанымен, көбінесе мәселе уақытша шаралар арқылы ғана шешіліп отырды. 2024 жылы бұл бағытта алғашқы жүйелі қадамдар жасалды. Арнайы топтар құрылып, арналарды белгілі бір мерзімдерде тазалау тәжірибеге енді. Кейбір учаскелерде су деңгейін реттеуге арналған құрылғылар орнатылды, бірақ ол да әлі толыққанды тұрақты жүйе болып қалыптаспады. Жұмыстар негізінен көктем мен жаз мезгілдерінде ғана жүргізіліп, күз және қыс айларында назардан тыс қалатын. Сол себепті жаңбырлы маусым кезінде қайтадан мәселелер туындай берді.

Ал биылғы 2025 жылғы бастама мүлде өзгеше. Аудан әкімдігі ирригацияны тек маусымдық жұмыс ретінде емес, тұрақты күнделікті бақылауды қажет ететін стратегиялық міндет ретінде қарастырып отыр. 20 тамыздан бастап арналар тексеріліп, су өткізгіштігі бағалануда, қоқыс пен лайдан тазарту жұмыстары тұрақты жүргізілмек. Арнайы техникалар жұмылдырылып, арналардың шөгуіне жол бермеу үшін жоспарлы жұмыстар ұйымдастырылуда. Бұрынғыдай күтпеген жағдайға дайындалмай, алдын ала профилактика жасауға басымдық беріліп отыр. Бұл тәсілдің басты ерекшелігі – оқиғаны күту емес, алдын алу. Жүйенің әрбір бөлігіне күнделікті назар аударылуы оның ұзақ мерзімділігін қамтамасыз етеді.

Бұл бастама нәтижесінде ең алдымен тұрғындар пайдасын көреді. Су тасқынының қаупі азаяды, көшелер құрғақ әрі қауіпсіз болады. Жолдар бүлінуден сақталады, инфрақұрылымға бөлінетін қосымша қаражат үнемделеді. Сонымен қатар ауыл шаруашылығына да тиімділік әкеледі. Суармалы егістіктерге қажетті су реттеліп беріліп, артық су босқа кетпейді. Бұл өз кезегінде өнімділікті арттырады, шаруалардың еңбегіне қолдау көрсетеді. Тағы бір маңызды тұсы – экологиялық тепе-теңдікті сақтау. Су арналарының лайдан тазартылуы, қоқыстан арылуы табиғи жүйенің дұрыс жұмыс істеуіне жол ашады.

Өткен жылдардағы тәжірибемен салыстырғанда, биылғы жүйелі жұмыс тұрғындардың сенімін де арттырмақ. Бұрын адамдар тек шағым айтып, мәселе туындағанда ғана жауап күтетін. Ал қазір алдын алу жұмыстарының нәтижесін көзімен көретін болады. Тіпті тұрғындардың өздері де бұл іске тартылып, каналдарды таза ұстауға атсалысуға шақырылуда. Халықтың жауапкершілігін арттыру – бұл бастаманың тағы бір маңызды қыры. Егер жергілікті тұрғындар қоқыс тастамай, жүйені бүлдірмей, тазалыққа мән берсе, ирригацияның тиімділігі артады.

Болашақта бұл жұмыстарды цифрландыру жоспары да бар. Әр арнаның жағдайын GPS арқылы қадағалау, су деңгейін өлшейтін автоматтандырылған құрылғылар орнату, деректерді онлайн режимде бақылау – аудан әкімдігінің алдағы жоспарларының бірі. Мұндай технологиялар енгізілсе, жүйенің қай тұсында мәселе бар екенін бірден анықтап, уақытылы шара қабылдауға мүмкіндік туады. Бұл тәжірибе дамыған елдерде бар және енді біздің өңірде де іске асырылуы мүмкін.

Жалпы алғанда, Әл-Фараби ауданында 20 тамыздан басталған ирригациялық жүйелерді жаңғырту жұмыстары бұрынғы маусымдық тазалау тәжірибесінен түбегейлі өзгеше. Бұл – тұрақты, күнделікті бақылауды қажет ететін, алдын алу шараларына негізделген жаңа көзқарас. Тұрғындардың қауіпсіздігі мен жайлылығы үшін жасалып жатқан қадамдар су ресурстарын тиімді пайдалануға, инфрақұрылымды сақтауға және ауыл шаруашылығына қолдау көрсетуге бағытталған. Өткен жылдармен салыстырғанда бұл бастама әлдеқайда жүйелі әрі нақты нәтижелерге жетуге мүмкіндік береді. Осы жұмыстарды тұрақты түрде жалғастыру – ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуына оң әсерін тигізіп, халықтың тұрмыс сапасын арттырары сөзсіз.