2025 жылдың 20 тамызында Шымкент қаласында, Әл-Фараби ауданында ирригациялық жүйелерді жаңғырту бойынша ауқымды жұмыстар басталды. Бұл күні аудан әкімі Маратбек Сәменбекұлы аумақты өзі аралап, каналдардың жағдайын тексеріп, жүйелерді ретке келтіру бойынша мамандарға тапсырма берді. Басты мақсат – судың жиналуының алдын алу, каналдардың тиімділігін арттыру, елді мекендерді су басуынан сақтап, аудан тұрғындарына қауіпсіз жағдай жасау.

Бұл жұмыстардың су бұру мәселесі мен суару каналдарының жағдайы әр жылдары тұрғындарға бірнеше рет ыңғайсыздық тудырған қала үшін ерекше маңызға ие. Толассыз жауған жаңбыр кезінде тазаланбаған немесе бітеліп қалған арналар тез тасып, су арнадан шығып, жолдар мен аулаларды су басты. Бұл, әсіресе көктемгі-күзгі маусымда қайта-қайта болды.

Өткен жылдар бұл мәселеге көңіл бөлу негізінен маусымдық сипатта болғанын көрсетеді. Мәселен, 2023 жылы арналарды тазалау көбінесе көктемде ғана басталды, ол кезде арналардың еріген суға төтеп бере алмайтыны белгілі болды. Сол жылдары жекелеген учаскелерді тазарту және жөндеу бойынша бір реттік шаралар қолға алынғанымен, жүйелі тәсіл болмаған. Нәтижесінде, бірнеше айдан кейін жағдай қайталанды.

2024 жылы әкімдік бұл жұмысты жүйелі ету үшін алғашқы қадамдарды жасады. Арнайы топтар құрылып, каналдарға мерзімді тексерулер жүргізіліп, бірқатар жерлерде су деңгейін реттейтін қосымша құрылғылар орнатылды. Алайда, бұл шаралар әлі күнге дейін күнделікті сипатқа ие болмады - жұмыс белгілі бір маусымда ғана жүргізілді, ал қалған уақытта каналдар қайтадан тиісті бақылаусыз қалды.

Қазіргі 2025 жылдың басты айырмашылығы – 20 тамыздан бастап суару жұмыстары тұрақты және күнделікті сипатқа ие болды. Бұрын бұл тақырыпқа тек жауын-шашын кезінде немесе тұрғындар шағымданған кезде ғана көңіл бөлінсе, енді алдын алу шараларына баса назар аударылуда. Арналы арналары лайдан, қоқыстан тазартылып, әлсіреген жерлері нығайтылды. Ол үшін арнайы машиналар мен топтар тартылады, бұл тапсырмаларды тезірек орындауға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл төтенше жағдайлар қаупін азайтып қана қоймайды, сонымен қатар жүйелердің қызмет ету мерзімін айтарлықтай ұзартады.

Мұның үлкен игілігін тұрғындардың өздері де сезетін болады. Біріншіден, аулалар мен жолдарды су басу қаупі жойылады, бұл әсіресе қарқынды дамыған аудандарда маңызды. Екіншіден, жауын-шашын көп болған жағдайда су жол жамылғысын бұзбай, жол бойында төтенше жағдай туғызбай тезірек ағызылады. Үшіншіден, суару жүйелерін жаңғырту ауыл шаруашылығына оң әсерін тигізеді, өйткені суаруға арналған су қажетсіз ысырапсыз ұтымды бөлінетін болады.

Тағы бір маңызды аспект – экологиялық. Арналар тұрмыстық қалдықтармен бітеліп қалса, бұл олардың өткізу қабілетін азайтып қана қоймай, қоршаған ортаға зиянын тигізеді. Жүйені үнемі тазалау және техникалық қызмет көрсету табиғи тепе-теңдікті сақтауға, жәндіктер немесе жағымсыз иістердің таралуы мүмкін тоқырау аймақтарын болдырмауға көмектеседі.

Қазіргі жұмысты өткен жылдармен салыстыратын болсақ, айырмашылық айқын болады. Бұрын шаралар негізінен реактивті болды: жаңбыр жауды, көшелер су астында қалды - содан кейін қызметтер шақырылды. Алайда қазір профилактикалық әдіс таңдалды: проблемалар олар көрінбей тұрып жойылады. Бұл әдіс ресурстар мен уақытты үнемдейді. Өйткені, жолды қалпына келтіру немесе су тасқынының салдарын жою арнаны дер кезінде тазалаудан әлдеқайда қымбат.

Бір қызығы, олар бұл жұмысқа заманауи технологияларды тартуды жоспарлап отыр. Жақын арада цифрлық мониторингті енгізу мүмкіндігі қарастырылуда – су деңгейін бақылауға арналған сенсорларды орнату және деректерді онлайн режимінде тасымалдайтын жабдық. Осылайша, мамандар жүйедегі өзгерістерге дер кезінде жауап беріп, ерте кезеңде ақаулардың алдын алады.

Тұрғындармен қарым-қатынасқа ерекше назар аударылады. Әкімдіктегілер каналдардың тазалығы тек коммуналдық қызметтердің жұмысына ғана емес, тұрғындардың өздеріне де байланысты екенін алға тартады. Егер адамдар қоқыстарды шұңқырларға тастаса, ешқандай күш-жігер қажетті нәтиже бермейді. Сондықтан техникалық шаралармен қатар түсіндіру жұмыстары да жүргізілуде: азаматтарды қоршаған ортаны қорғауға және тәртіпті сақтауға шақырады.

Осылайша, Шымкент қаласындағы Әл-Фараби ауданындағы суару жүйелерін жаңғырту кезекті тазалау немесе маусымдық жөндеу жұмыстары емес. Бұл ұзақ мерзімді нәтижеге бағытталған жаңа жүйелік тәсіл. Өткен жылдардың тәжірибесі көрсеткендей, уақытша шаралар мәселені шешпейді, сондықтан қазір тұрақты бақылау мен алдын алу жұмыстары басты назарда. 20 тамыздан бастап ауданда суару күнделікті шаруаға айналды, яғни тұрғындар қауіпсіздік пен жайлылықтың жоғары деңгейіне сене алады.

Бұл жұмыс инфрақұрылымды басқарудың қалыптасқан механизмі қала тұрғындарының өмір сүру сапасына тікелей әсер ете алатынының жарқын мысалы болып табылады. Бұл тәжірибе жалғасын тауып, қаланың басқа аудандарына да таралса, Шымкентте су басу қаупін айтарлықтай азайтуға және сонымен бірге су ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыруға болады. Қарқынды дамып, кеңейіп келе жатқан қала үшін мұндай қадам дер кезінде жасалған әрі стратегиялық тұрғыдан маңызды.