2025 жылдың 16 тамызында Шымкентте «Таза Қазақстан» жалпыұлттық экологиялық акциясы аясында ұйымдастырылған кезекті жалпықалалық сенбілік өтті. Бұл жолы мәдениет, мұрағат, тіл дамыту саласының мамандары, басқа да қалалық ұйымдармен бірге мегаполис тазалығына өз үлестерін қосу үшін көшеге шыққан жастардың қатысуына ерекше назар аударылды.

Ауқымды шара қаланың әр ауданын қамтыды. Қатысушылар көшелерді, аулаларды, алаңдарды, қоғамдық орындарды жиналған қоқыстардан тазартып, жасыл желектерді ретке келтірді. Қаладан барлығы бірнеше тонна тұрмыстық қалдықтар шығарылды, бұл ұжымдық жұмыстың айтарлықтай жетістігі.

Бұл ерекше сенбіліктің ерекшелігі мәдениет қызметкерлерінің – кітапханалардың, мұрағаттардың, мәдениет үйлерінің, сондай-ақ өнер қайраткерлері мен жастар ұжымдарының өкілдерінің белсенді қатысуы болды. Әдетте сенбілікке коммуналдық қызметтер мен аудан әкімдіктері тартылса, бұл жолғы бастама қоғамның рухани-мәдени дамуына күн сайын атсалысатындар тарапынан да қолдау тапты. Бұл қоршаған ортаға қамқорлық тек коммуналдық қызметшілердің жұмысы емес, әркім маңызды рөл атқара алатын ортақ жауапкершілік деген идеяны көрсетеді.

Мәдениет қызметкерлері үшін сенбілікке қатысу символдық қимылға айналды. Өйткені, көшелер мен саябақтарды таза ұстау да қоғамның жалпы мәдениетінің бір бөлігі. Кітапханашылар, музыканттар немесе мұрағатшылар тұрғындарды тазарту жұмыстарына қосылса, бұл сенім нығайтады, адамдарды біріктіреді және рухани құндылықтарды практикалық әрекеттермен біріктіру үлгісін көрсетеді.

Жастардың қатысуы науқанның маңызды бөлігі болды. Мәдениет саласына тартылған жас мамандар мен студенттер аумақты тазалауға көмектесіп қана қоймай, түсіндіру жұмыстарын да жүргізді. Олар жадынамалар таратып, өтіп бара жатқан адамдарға табиғатты аялаудың маңыздылығын еске салып, қалдықтарды сұрыптау, пластмассадан аулақ болу және аулаларды таза ұстау сияқты ұсақ-түйек қадамдар да қала ортасын өзгерте алатынын түсіндірді.

Бұл тазалауды өткен жылдармен салыстыра отырып, ауқымы мен қатысуының айқын кеңеюін байқауға болады. 2023 жылы сенбіліктерге мәдениет өкілдері де қатысты, бірақ ол кезде мұндай шаралар мереке күндеріне орайластырылған бір реттік іс-шара болатын. Мәселен, сол жылдың көктемінде Наурыз мерекесі қарсаңында мұражай мен мәдениет үйінің қызметкерлері мерекенің таза өтуін қамтамасыз ету үшін ескерткіштер мен саябақтардың айналасын тазартты. 2024 жылы шығармашылық топтар да жұмыла кірісіп, сенбіліктен кейін тұрғындарға табиғатты аялаудың пайдалы ғана емес, мерекелік көңіл-күй сыйлайтынын еске салып, қысқаша концерттер ұйымдастырды.

Алайда 2025 жылы табиғатты қорғау шаралары жүйелі бола бастады: апта сайын сенбілік өткізіліп, атқарылған жұмыстардың көлемі айтарлықтай артты. Өткен жылдары бір сенбілікте 10-15 тонна қалдық жиналып, шығарылатын болса, қазір 40 тонна немесе одан да көп қалдықтарды айтып отырмыз. Бұл ауқымның ұлғайғанын ғана емес, тұрғындар мен ұйымдардың өздері де осындай бастамаларға белсене қатысуға дайын екендігін көрсетеді.

Биылғы сенбілік күнінің маңызды нәтижесі қала экологиясы үшін ортақ жауапкершілік сезімін тәрбиелеу болды. Сенбілікте коммуналдық қызметшілер, шенеуніктер, кітапханашылар, өнер қайраткерлері, жастар иық тіресе еңбек етсе, ауызбіршілік пайда болады. Мұндай көріністі көрген тұрғындардың да қосылуы ықтимал. Осылайша сенбілік қарапайым жұмыс емес, барлық мамандық пен жастағы адамдарды біріктіретін қоғамдық қозғалысқа айналады.

Айта кетейік, мәдениет саласының атсалысуының тәрбиелік мәні де бар. Мәдениет қайраткерлерін сахнада немесе кітапханада көруге дағдыланғандар олардың сенбілікке қатысуын нысан сабағы деп қабылдайды. Бұл табиғатқа қамқорлық ортақ мәдени кодтың бөлігі екенін көрсетеді. Бұл экологияға жаңа көзқарасты қалыптастырады: бұл абстрактілі тапсырма емес, әркім күш сала алатын күнделікті мінез-құлық.

16 тамыз күні Шымкентте өткен сенбілік «Таза Қазақстан» бағдарламасында тағы бір белесті атап өтті. Ұйымдастырушылар мен қатысушылар мұндай шаралардың жалғасын тауып, тұрғындардың көбейетінін баса айтады. Басты жетістік – әрбір іс-шара өткен сайын жұртшылықтың белсенділік танытуы, онымен бірге экологиялық сананың артуы.

Биылғы сенбілік өткен жылдармен салыстыра отырып, оның жүйелі, ауқымды, нәтижелі өтті деуге болады. Бұрын экология бір реттік мерекелік шара ретінде қабылданса, бүгінде ол бірте-бірте қала өмірінің бір бөлігіне айналуда. Таза қала дегеніміз – жайлы орта, ал шымкенттіктер бұл үнемі назар аударуды қажет ететін ортақ мақсат екенін ұғынуда.

Осылайша, таяуда өткен мәдениет өкілдері мен жастардың қатысуымен өткен сенбілік қала көшелерін тазалауға септігін тигізіп қана қоймай, халықтың сана-сезімін жаңа деңгейге көтерді. Өткен жылдардағы тәжірибе көрсеткендей, мұндай бастамалар тұрақты және кең көлемде болуы керек. Міне, дәл осы Шымкентте бүгінде атқарылып жатқан жұмыстар: қала сенбіліктерін халықты болашаққа біріктіретін дәстүрге айналдыру.