2025 жылдың 1 қыркүйегінде Шымкент қаласы Абай аудандық прокуратурасы жерді пайдаланудағы заңдылықты қамтамасыз ету бойынша атқарған жұмыстарының қорытындысын шығарды. Нәтижелер жүйелі шаралар мен жаңа ықпал ету технологиялары бұзушылықтарды айтарлықтай төмендететінін және жер ресурстарына мемлекеттік бақылауды қалпына келтіретінін көрсетті.

Есепті кезеңде жерді заңсыз басып алу, жерді мақсатсыз пайдалану, шаруашылық мақсатта пайдаланбау мәселесіне бірінші кезекте назар аударылды. Кең ауқымды тексеріс нәтижесінде жерді заңсыз басып алудың 1087 фактісі анықталды. Қабылданған шаралардың нәтижесінде бұрын тұрғын емес ғимараттар орналасқан 142 жер учаскесі босатылды. Бұл әрекеттер заңдылықты қалпына келтіріп қана қоймай, мемлекет пен азаматтардың мүдделерінің одан әрі бұзылуына жол бермеді.

Прокуратура әкімшілік шараларды ғана емес, қылмыстық қудалауды да қолға алуда. Биыл жер телімдерін заңсыз сатумен айналысқан он тұлға қылмыстық жауапкершілікке тартылды. Олардың жетеуіне сот үкімі шықты, тағы үшеуінің ісі тергелуде. Бұл тәсіл биліктің жазасыздықты жойып, қатал әдістермен жер алаяқтықпен күресуге деген ынталылығын көрсетеді.

Қадағалауды күшейту үшін аумақтарға апта сайын мониторинг жүргізетін мобильді топтар құрылды. Олардың жұмысы заманауи технологияларды, соның ішінде спутниктік түсірілімдерді, дрондарды және жасанды интеллект элементтері бар аналитикалық жүйелерді пайдалануға негізделген. Бұл құралдар заңсыз құрылыстар мен скважина белгілерін ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді.

Бұл шаралардың нәтижесі анық: соңғы екі жылда Абай ауданында жерді рұқсатсыз басып алудың жаңа фактілері тіркелген жоқ. Бұл мониторингтің алдын алу, ықтимал бұзушыларды жазаның бұлтартпастығы туралы түсіндіру бағытында жұмыс істеп жатқанын көрсетеді.

Жерді мақсатсыз пайдаланудың алдын алу да маңызды болды. Тексеру барысында жалпы көлемі 5,4 гектарды құрайтын он коммерциялық нысанның заң талаптарын бұза отырып пайдаланылғаны анықталды. Бұл учаскелердің нарықтық құны 141 миллион теңгені құрады. Прокуратураның тексеруінен кейін бұл жерлер мемлекетке қайтарылып, алты учаскеге қосымша 10 миллион теңге өндірілді.

Барлығы 4,5 млрд теңгенің 91,9 гектар жері мемлекет меншігіне қайтарылды. Бұл кейіннен қаланың инфрақұрылымын дамытуға, әлеуметтік нысандар салуға, жасыл желектерді кеңейтуге пайдалануға болатын жер қорын қалыптастыруға қосылған қомақты үлес.

Ағымдағы нәтижелерді өткен жылдармен салыстыру айтарлықтай жетістіктерді көрсетеді. Осыдан бірер жыл бұрын заңсыз кәсіптер мен құрылыстар негізінен тұрғындардың арыз-шағымдары арқылы анықталып, істің кешігуіне және сот процестерінің ұзаққа созылуына әкеліп соқтырды. Бүгінгі таңда дрондар мен спутниктік мониторинг тәртіп бұзушылардың қайтымсыз зардаптар тудыруына жол бермей, жедел әрекет етуге мүмкіндік береді.

Мәселен, 2018–2019 жылдары құрылыс салып, жер телімдерін рұқсатсыз сатып жатқан «көлеңкелі» жер иелерінің мәселесі Шымкентте қызу талқыға түскен болатын. Ол кезде заң бұзушылықтарды анықтауға айлар, кейде тіпті жылдар қажет болды. Енді мұндай жағдайлар сандық технологияларды қолданудың және прокуратураның үйлестірілген жұмысының арқасында күндер болмаса, апталардың ішінде шешіледі.

Тағы бір айта кетерлігі, қазіргі шаралар кешенді. Олар заң бұзушылықтарды анықтап қана қоймай, аумақтарды жүйелі түрде құжаттауды, жерді әділ бөлуге құқықтық жағдай жасауды, заңсыз пайдаланылған жерлерді мемлекетке қайтаруды қамтиды. Бұл нақты бұзушылықтарды жоюға ғана емес, сонымен қатар жерді ұтымды пайдаланудың ұзақ мерзімді стратегиясын жасауға мүмкіндік береді.

Жерді мемлекет қорына қайтару аудан экономикасы үшін де маңызды. Босатылған учаскелерді мектептер, медициналық мекемелер, жолдар, көріктендіру нысандары салуға пайдалануға болады. Сонымен қатар, мемлекет индустриалды аймақтар мен ауыл шаруашылығын дамытуға инвесторларды тартуға, тұрғындар үшін жаңа жұмыс орындарын ашуға мүмкіндік алады.

Айта кетейік, Абай аудандық прокуратурасының жұмысы Қазақстанның жер қатынастарында тәртіп орнату жөніндегі жалпы мемлекеттік саясатына сәйкес келеді. Заңсыз жер мәмілелерімен күресу, жерді ашық бөлу тетіктерін құру және жер бақылауын цифрландыруды күшейту бойынша ұлттық жұмыстар жүргізілуде. Технологияны жергілікті жерде енгізіп, қоғамдық бақылауды ынталандырғанда мұндай саясаттың нақты нәтиже беретінін Шымкент тәжірибесі көрсетіп отыр.

Алдын алу да маңызды факторға айналуда. Халықты заңсыз жер пайдаланудың зардаптары туралы хабардар ету және кәсіпкерлер мен жер иелеріне түсіндіру жұмыстарын жүргізу заңдылық мәдениетін тәрбиелейді және қайталанатын құқық бұзушылық қаупін азайтады.

Осылайша, Абай аудандық прокуратурасының жұмысы заңды шараларды, технологияны және ұйымдастырушылық күш-жігерді біріктіру арқылы жерді пайдалану жағдайын өзгертуге болатынын көрсетеді. Жердің мемлекет меншігіне қайтарылуы, заң бұзушылықтардың азаюы кешенді тәсілдің тиімділігін растайды.

Бұл жетістіктерді Шымкентте әділ және ашық жер пайдалану жүйесін құру жолындағы маңызды қадам деп бағалауға болады. Бұл жұмыс жалғасын тапса, түптеп келгенде қаланың тұрақты дамуын қамтамасыз етіп, халықтың мемлекеттік институттарға деген сенімін арттырады.