31 тамыз күні қала тұрғындары Кошкарата өзенінің жағалауында жүргізіліп жатқан абаттандыру жұмыстарына байланысты өздерінің алаңдаушылығын білдірген үндеу жариялады. Бұл үндеу көшелерді ретке келтіру аясында ұзақ жылдар бойы өсіп келе жатқан ив (верба) ағаштарының жаппай қиып тасталуы себепті туындаған. Тұрғындардың айтуынша, бұл ағаштар онжылдықтар boyunca өзеннің табиғи ландшафты ретінде қалыптасып, қалаға ауа тазалығын, шөлден қорғауды және экологиялық тепе-теңдікті қамтамасыз ететін мәдени-декоративтік байлық болып келген.

Үндеу мазмұнында: «Қала әкімшісі мен құрылысшылар өзен бойында жасақталатын скверлер, жаяу жүргіншілер жолдары немесе велосипед жолдары үшін ив ағаштарын неліктен мүлде кесіп тастауда? Жаңа көшеттер бір кезде өседі, бірақ ондаған жылдар кетеді… Біз абаттандыруды құптаймыз, бірақ бұл табиғи тарихи желекті құрту арқылы емес. Компромисс тәсілі қарастырылса қайтеді? Көшелер әдемі болсын, бірақ жасыл жағалау мен жалғасқан экологияның тепе-теңдігін сақтау — шын сұлулықтың шарты», – деп көрсетілген.

Осы жағдайды өткен жылғы ұқсас бастамалармен салыстыра қарасақ: былтыр желтоқсан айында Кошкарата өзені бойын жылыту және сквер ретінде қалпына келтіру мақсатымен арнайы сенбілік өтті. Сол кезде тұрғындар мен волонтерлер және жастар ұйымдары өз еркімен өзен алаңын қоқыстан тазалап, шөп шабып, ағаштарды шынайы күтіп, кейбір ағаштарды уақтылы қырқып, зардап шеккен бұтақтарды алып тастаған еді. Бұл – экология мен қоғамның өзара еңбегінің нәтижесі болатын: ағаштар сақталып, табиғи көлбеу мен желектің сұлулығы құрметтелген. Бұл тарихи есте сақталған «живой мемориал» сияқты көрініс қалыптастырды.

Оның орнына, 31 тамыздағы қимыл – жаңа сквер мен хлорумен салынған күрделі құрылысқа қарсы бағытталған талап сияқты. Онда көріктендіргіш жоба болғанымен, табиғаттың тарихи табиғи бет-әлпетін қайта қалпына келтірудің орнына оның орнын басуға талпыныс жасалған. Бұл мәселені тұрғындар «Абаттандыру мен экологиялық мәдениет арасындағы тепе-теңдік» деп түсіндіреді.

Арал-сырдария бассейнінің су және экологиялық басқармасының шектеулерімен биыл Кошкарата бойын реконструкциялау 1,25 миллиард теңгеге жоспарланып, Жангельдиннан Интернационал көшесіне дейінгі 3,5 км аралығы қамтылатындығы жеткізілген еді. Жобада габиондармен қорғау, 8 көпіршелер, жарықтандыру, орнату жұмыстары жоспарланған. Алайда, ағаштардың жаппай кесілуі тұрғындардың наразылығын тудырды.

Бұған дейін 2024 жылғы ақпанда бұл мәселенің қоғамдық талқылауы өтті – қала әкімшілігімен бірге МСК және жауапты қоғамдық ұйымдар өзен бойын абаттандыру бойынша тұрғындардың пікірін естіді. Сол кезде көпшілігі кесу емес, сақтап, декоративтік синтез жасап, ағаштарды бірігіп қорғау жолын ұсынған. Бірақ кейінгі жобада бұл ұсыныс толық назардан тыс қалды.

Жалпы, табиғи экосистема мен инженерлік абаттандыру арасындағы тепе-теңдікті табу — заманауи қаланың басты міндеті. Тек табиғаттың өзі туғызған табиғи сұлулықты толық құмарту емес, керісінше, оны сақтай отырып, оған жаңа әлеуметтік, рухани мән беру керек. Тұрғындардың үндеуі осы мәселені нысаналы түрде қоғамға жеткізуде маңызды рөл атқарады.

Қорыта келе, 31 тамыздағы тұрғындардың үндеуі құрылыс пен экологияның үйлесімділігін сақтау, жаппай қиып тастау емес, табиғаттың тынысын қалпына келтіріп, оның тарихымен бірге жаңғыру жолын іздеуді сұрайды. Ал өткен жылғы сенбіліктер мен қоғамдық талқылаулар — “қоғам мен әкімшілік бірігіп отырып, табиғат пен өмір сапасын бірдей қорғаудың мүмкін екенін” көрсеткен жақсы тәжірибе. Бұл жолы да компромисс табылып, жасыл желектер мен жаңа инфрақұрылым үйлесім тауып көрініп жатса – тұрғындар да, қала да жеңімпаз болары сөзсіз.