Шымкент қаласының тазарту құрылыстары кешені (ТҚК) бүгінде тек Қазақстанның ғана емес, бүкіл ТМД кеңістігінің ең үздік экологиялық және инженерлік нысандарының бірі ретінде танылып отыр. Бұл нысан заманауи поляк технологиясы негізінде толық жаңғыртылып, жаңа деңгейге көтерілді. Нәтижесінде кешен су тазарту сапасын айтарлықтай арттырып қана қоймай, энергия үнемдеу мен экологиялық тиімділіктің жоғары көрсеткішіне қол жеткізді.

Кешеннің ең басты ерекшелігі – Орталық Азияда теңдесі жоқ биогаз қондырғысының жұмыс істеуі. Оның жылдық қуаты 4,5 миллион кВт болса, бұл ТҚК-нің өз электр энергиясына деген қажеттілігінің шамамен 50 пайызын қамтамасыз етеді. Ал жылу энергиясына деген қажеттілік 100 пайыз толықтай осы жүйенің есебінен жабылады. Қосымша энергияны табиғи газбен жұмыс істейтін генераторлар мен шағын су электр станциясы өндіреді. Осылайша, жалпы алғанда кешен өзінің энергия тұтынуының 90 пайызына дейін өзін-өзі қамтамасыз етеді. Бұл – экологиялық және экономикалық тұрғыдан үлкен жетістік.

Энергия үнемдеудің мұндай жоғары көрсеткіші тек Қазақстанда ғана емес, көршілес елдерде де сирек кездеседі. Сондықтан Шымкент тазарту құрылыстары бүгінде экологиялық тұрақтылық пен инновацияны үйлестіре білген үлгілі жоба ретінде халықаралық деңгейде бағалануда.

«Су ресурстары – Маркетинг» ЖШС ТМД аумағында алғашқылардың бірі болып, артық тұнбаны азайту және жағымсыз иістерді жою мақсатында «Ydro Process» биотехнологиясын енгізді. Бұл технология бұрынғыдай тұнба алаңдарында қалдық жинап, шіріту әдісін қолданбай, оны биологиялық жолмен өңдеу арқылы экологиялық зиянды әсерлерді жояды.

Бүгінде бұл инновация өз тиімділігін толық дәлелдеді. Нәтижесінде артық шламның 95 пайызы жойылып, жағымсыз иіс толығымен жоғалды. Бұрын тұнба алаңдарында қалдықтарды көму үшін көп қаражат пен жер ресурсы қажет болса, қазір бұл қажеттілік мүлде болмай қалды. Мұндай жетістік кәсіпорынға жыл сайын 200 миллион теңгеге жуық қаражат үнемдеуге мүмкіндік беріп отыр.

Сонымен қатар, «Ydro Process» технологиясы қоршаған ортаға зиян келтірмейді, себебі ол табиғи микроорганизмдердің көмегімен органикалық қалдықтарды залалсыздандырады. Бұл әдіс суды тазарту саласында экологиялық тиімді әрі экономикалық жағынан қолжетімді балама ретінде қарастырылады.

2022 жылдан бастап ТҚК-ден шыққан тазартылған ағынды сулар Бөржар су жинақтағышына жіберіледі. Мұнда су сапасын арттыру үшін Петропавл ғылыми-техникалық орталығы әзірлеген хлорелла штаммы қолданылады.

Хлорелла – табиғи жолмен суды тазартып, оттегін бөлу арқылы су экожүйесін сауықтыратын микрожасушалы балдыр. Оның көмегімен тазартылған ағынды сулар қосымша биологиялық сүзгіден өтеді, микроорганизмдер мен зиянды заттар залалсыздандырылады. Сонымен қатар, хлорелла оттегін бөліп шығара отырып, ихтиофаунаның дамуына, яғни судағы балықтар мен өзге тіршілік иелерінің көбеюіне жағдай жасайды.

Бүгінде Бөржар су қоймасына 80 мыңнан астам балық шабақтары жіберілді. Бұл табиғи экожүйенің қалпына келуіне, су айдынының биологиялық тепе-теңдігін сақтауына үлкен үлес қосуда.

Хлорелла технологиясының экономикалық тиімділігі де зор. Оның арқасында кәсіпорын жыл сайын 900 миллион теңгеге жуық қаражат үнемдейді, себебі дәстүрлі дезинфекциялау әдістері – ультракүлгін сәулелендіру немесе кері осмос – қымбат құрал-жабдық пен тұрақты техникалық қызмет көрсетуді қажет етеді.

Ал хлорелла – табиғи әрі үнемді шешім. Ол өздігінен көбейіп, судың сапасын үздіксіз жақсартып тұрады. Осылайша, табиғаттың өз ресурстарын тиімді пайдалану арқылы кәсіпорын экологиялық тұрақтылықты сақтап отыр.

Шымкент тазарту құрылыстарының тағы бір мақтанышы – энергияның баламалы көздерін ұтымды пайдалану. Биогаз және су электр станцияларының көмегімен өндірілетін энергия кешеннің өзін толық қамтамасыз етіп қана қоймай, кей жағдайда артық қуатты да өндіреді. Бұл – еліміздің «жасыл экономикаға» көшу стратегиясымен толық үйлеседі.

ТҚК-де орнатылған автоматтандырылған бақылау жүйелері судың сапасын, биологиялық процестердің тиімділігін және энергия тұтыну көлемін үнемі қадағалап отырады. Мұндай басқару тәсілі халықаралық стандарттарға сай келеді және қызмет сапасын арттыруға бағытталған.

«Су ресурстары – Маркетинг» ЖШС қызметі тек инженерлік жетістік қана емес, экологиялық мәдениеттің де көрінісі. Кәсіпорын жыл сайын мыңдаған ағаш пен бұталар отырғызу арқылы қала ауасының сапасын жақсартуға өз үлесін қосып келеді.

Кешен аумағына егілген ағаштар мен көгалдар көмірқышқыл газын сіңіріп, оттегін бөледі, бұл қаланың жалпы экологиялық жағдайын жақсартады. Сонымен қатар, кәсіпорын қызметкерлері арасында экологиялық жауапкершілікті арттыруға бағытталған арнайы бағдарламалар мен оқыту тренингтері өткізіледі.

Осылайша, Шымкент тазарту құрылыстары кешені – инженерлік инновация мен экологиялық сана үйлесім тапқан ерекше жоба. Мұнда тазалық, энергия үнемдеу және табиғатты қорғау ұғымдары бір мақсатқа тоғысқан.

Бүгінгі таңда Шымкент ТҚК – экологиялық тұрақтылық пен технологиялық дамудың символы. Оның жетістігі – ғылыми жаңалықты тәжірибемен ұштастыра білуінде.

Биогаз қондырғысы, «Ydro Process» биотехнологиясы және хлорелла негізіндегі табиғи тазарту жүйесі – мұның бәрі су ресурстарын тиімді пайдаланудың, энергияны үнемдеудің және қоршаған ортаны қорғаудың нақты мысалы.

«Су ресурстары – Маркетинг» ЖШС өз қызметі арқылы елдің экологиялық саясатының дамуына, жасыл технологиялардың таралуына және табиғи ресурстарды ұқыпты пайдалануға үлгі бола білді.

Бұл жоба тек Шымкент қаласының емес, бүкіл Қазақстанның экологиялық жетістігі болып табылады.