Шымкент қаласында экологиялық қауіпсіздік пен су ресурстарын тиімді пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында өнеркәсіптік ағынды суларды мониторингілеудің автоматты жүйесі енгізілуде. Бұл — Қазақстанда алғаш рет жүзеге асырылып жатқан заманауи жоба, оның мақсаты — өнеркәсіптік кәсіпорындардан шығатын ағынды сулардың құрамын тәулік бойы үздіксіз бақылау және қоршаған ортаға зиянды әсердің алдын алу.

Аталған жүйе ағынды сулардағы БПК (биохимиялық оттегі тұтынуы), ХПК (химиялық оттегі тұтынуы), рН деңгейі, сондай-ақ мұнай өнімдері мен ауыр металдардың мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді. Осы көрсеткіштер — судың ластану деңгейін бағалаудағы ең маңызды параметрлердің бірі болып саналады.

Жобаны жүзеге асыру барысында екі бірлік автоматты талдағыш құрылғылар, бір мониторинг станциясы, және ағынды суларды талдауға арналған автоматты қондырғы орнатылуда. Бұл құралдар нақты уақыт режимінде деректерді жинап, талдау жүргізеді және кез келген нормадан ауытқуды бірден анықтай алады.

Жүйе толық іске қосылғаннан кейін, барлық бақылау процестері толығымен автоматтандырылған түрде жұмыс істейтін болады. Арнайы бағдарламалық қамтамасыз ету арқылы алынған мәліметтер су бұру операторының серверіне, сондай-ақ тиісті мемлекеттік органдарға және бұзушылық жіберген кәсіпорындарға автоматты түрде жіберіледі.

Бұл экологиялық бақылаудың ашықтығын арттырып, су ресурстарын пайдаланудағы жауапкершілікті күшейтеді. Бұрын мұндай талдаулар қолмен немесе зертханалық әдістермен жүзеге асырылған, бұл көп уақыт пен адам ресурстарын қажет ететін. Енді автоматты жүйе арқылы нәтиже нақты, жедел және адам факторының ықпалынсыз алынады.

Сонымен қатар, жүйенің тағы бір артықшылығы – тәулік бойы үздіксіз жұмыс істеу мүмкіндігі. Бұл өз кезегінде, өндіріс орындарының ағынды суларының сапасын тексеруді нақты және тұрақты етуге жол ашады.

Автоматты талдағыштар мен мониторинг станциялары Шымкент қаласындағы индустриялық аймақтарда және ірі өнеркәсіптік кәсіпорындарда орнатылады. Бұл — өнеркәсіптік өндіріс көздерінің қоршаған ортаға тигізетін әсерін азайтуға бағытталған маңызды қадам.

Әсіресе металлургия, химия және мұнай өңдеу салаларындағы өндіріс орындарында ағынды сулардың құрамында зиянды заттардың мөлшері жоғары болатыны белгілі. Сондықтан мұндай кәсіпорындарда бақылау жүйесін енгізу экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз етуге елеулі үлес қосады.

Мониторинг жүйесінің көмегімен әрбір кәсіпорын өз қызметінің экологиялық көрсеткіштерін нақты көріп, заңмен белгіленген шектерден асып кетпеуге мүдделі болады. Бұл өз кезегінде айыппұл санкцияларының алдын алып, табиғатты қорғауға бағытталған корпоративтік жауапкершілікті арттырады.

Жобаның маңызды құрамдас бөлігі — «Су ресурстары–Маркетинг» ЖШС (СР-М) сынақ зертханасының жұмысы. Зертхана қазіргі таңда судың сапасын жедел анықтау үшін автоматты көп арналы су сапасын талдаушы құрылғыны іске қосуда.

Бұл құрылғы ағынды сулардың құрамындағы төрт негізгі көрсеткішті жылдам анықтай алады:

1. Химиялық оттегі тұтынуы (ХПК)

2. Фосфаттардың болуы

3. Аммиактың мөлшері

4. Нитриттердің болуы

Аталған талдау түрлері судың экологиялық сапасын бағалауда ерекше маңызға ие. Бұл көрсеткіштер арқылы судың органикалық және бейорганикалық ластану деңгейі нақты есептеледі.

«СР-М» ЖШС зертханасының мамандары автоматты жүйені пайдалана отырып, ағынды сулардың сапасын тәулік бойы бақылап отырады. Бұл қаладағы жалпы экологиялық жағдайды жақсартуға және тұрғындардың өмір сапасын арттыруға ықпал етеді.

Қазақстан Республикасының энергетикалық және коммуналдық секторларын жаңғырту жөніндегі ұлттық жобасы аясында 2029 жылға дейін ел аумағындағы барлық ірі және орта қалаларда су сапасын талдауды толық автоматтандыру көзделген.

Бұл бастама ауыз су мен ағынды суларды талдауды цифрландыру арқылы экологиялық қауіпсіздікті жаңа деңгейге көтеруді мақсат етеді. Яғни, судың сапасын бақылау процесі адам қатысуынсыз, тек автоматты датчиктер мен интеллектуалды бағдарламалар арқылы жүргізілетін болады.

Мұндай тәсіл су сапасының төмендеуін ерте анықтап, ластанудың алдын алуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, жиналған мәліметтер ұлттық экологиялық деректер қорына енгізіліп, ашық форматта қолжетімді болады. Бұл экологиялық мониторингтің ашықтығын қамтамасыз етіп, қоғамның табиғатты қорғауға деген сенімін күшейтеді.

Өнеркәсіптік ағынды суларды автоматты түрде бақылау жүйесін енгізу — тек техникалық жаңалық қана емес, сонымен бірге экологиялық мәдениетті қалыптастыруға бағытталған әлеуметтік қадам.

Бүгінде әрбір кәсіпорын өз өндірісінің экологиялық қауіпсіздігіне жауапты болуы тиіс. Мониторинг жүйесі арқылы кәсіпорындар тек бақылау нысанына айналып қана қоймай, өздерінің жауапкершілігін арттырып, экологиялық нормаларды сақтауға ұмтылады.

Сонымен қатар, автоматтандырылған жүйелердің енгізілуі жас мамандарға экологиялық бағытта заманауи білім алу мен тәжірибе жинақтауға мүмкіндік береді. Бұл елімізде экологиялық инжиниринг, суды тазарту және қоршаған ортаны қорғау салаларының дамуына жаңа серпін береді.

Өнеркәсіптік ағынды суларды автоматты мониторингілеу жүйесінің енгізілуі — Шымкент қаласы мен еліміздің экологиялық саясатының жаңа белесі. Бұл жоба табиғатты қорғау ісінде маңызды рөл атқарады және Қазақстанның экологиялық тұрақты даму стратегиясына толық сәйкес келеді.

Қалалық өнеркәсіптік аймақтарда автоматты талдағыштар мен мониторинг станцияларының орнатылуы — ластанудың алдын алуға, су ресурстарын ұтымды пайдалануға және экологиялық заңнаманы сақтау мәдениетін қалыптастыруға зор үлес қосады.

2029 жылға дейін жүзеге асырылатын бұл жүйе елдің экологиялық мониторинг саласын түбегейлі жаңартып, табиғат пен өндіріс арасындағы тепе-теңдікті сақтаудың тиімді құралына айналады.

Экологиялық қауіпсіздік — ел болашағының кепілі. Ал автоматты бақылау жүйесі — сол қауіпсіздіктің нақты тетігі.