Шымкент қаласында ара шаруашылығы қарқынды дамып келеді. Бұрын негізінен ішкі нарық пен Ресей бағытындағы экспорт басым болса, бүгінде шымкенттік бал өнімдері Орталық Азия мен Азия аймағындағы жаңа нарықтарға жол тарта бастады. Соңғы жылдары жүргізілген зертханалық сараптамалар шымкенттік арашылар өндіретін балдың экологиялық жағынан таза әрі сапасы жоғары екенін дәлелдеп отыр. Бұл өз кезегінде отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттырып, халықаралық нарыққа шығуға мүмкіндік береді.

Шымкент қаласының ауыл шаруашылығы және ветеринария басқармасының мәліметінше, қалада тіркелген омарта шаруашылықтарының саны айтарлықтай өскен. Егер 2020 жылы 8 мыңға жуық ара ұясы болса, қазіргі таңда олардың саны 18 мыңнан асып отыр. Бұл көрсеткіш небәрі бес жыл ішінде екі еседен көп өсім бар екенін көрсетеді. Мұндай жетістік ең алдымен мемлекеттің мақсатты қолдауы мен субсидиялау бағдарламаларының тиімділігінен туындап отыр.

Қазақстанда ара шаруашылығында субсидия беру ережелері өзгертілді. Бұрын қаржылай қолдау көбіне селекциялық бағытқа берілсе, бүгінде мемлекет әрбір өндірілген килограмм өнім үшін тікелей субсидия бөлуде. Бұл тәсіл омарта иелерін нарық талаптарына бейімдеп, сапалы өнім өндіруге және оны табысты өткізуге ынталандырады.

Сала мамандары айтқандай, бірнеше жыл бұрын ара өсірушілердің басты мақсаты — тек омартаны сақтап қалу, аралардың өмір сүруіне жағдай жасау болса, қазір оған қоса «өндірілген өнімді сатуға мүмкіндік табу» маңызды міндетке айналды. Яғни, қазақстандық омарташылардың кәсібі енді көлеңкелі нарыққа емес, ашық және заңды саудаға бағытталуда.

Шымкент қаласының ауыл шаруашылығы және ветеринария басқармасы бөлім басшысы Сағдат Маханов осы өзгерістерді оң бағалайды:

«2020 жылы тіркелген ара ұяларының саны шамамен 8 мың болса, бүгінде 18 мыңнан асты. Бұл — мемлекеттің тұрақты қолдауының нәтижесі. Пчеловодтар жыл сайын шаруашылықтарын кеңейтіп, өнім көлемін арттырып келеді».

Бүгінде бұрыннан келе жатқан тәжірибелі шаруашылықтардың бірі — өткен ғасырда негізі қаланған отбасылық омарта. Бұл шаруашылықты қазір кәсіби ара өсірушілер — Демидовтар әулеті басқарады. Шаруашылық өкілі Ирина Демидованың айтуынша, субсидиялау тетігінің жаңаруы омарта бизнесін «жасырын кәсібтен» заңды әрі өркениетті салаға айналдыруға ықпал етеді:

«Қазір көптеген омарташылар сауда желілерімен, супермаркеттермен ресми келісімшарт жасап, өнімді заңды түрде өткізуді жоспарлап жатыр. Бұл бәсекелестікті күшейтіп қана қоймай, тұтынушыларға да сапалы балды алуға мүмкіндік береді».

Осылайша, шағын шаруашылықтар да өз өнімін нарыққа шығару үшін қосымша мүмкіндіктерге ие бола бастады.

Шымкенттік ғалымдар жергілікті климаттық жағдайға қолайлы жаңа, өнімділігі жоғары әрі жайлы мінезді ара тұқымын дамытуда. Бұл бағыттағы жұмыстар тоқтаған жоқ.

Ғалым-пчеловод Роза Шимелкованың айтуынша:

«Селекциялық жұмыстың құндылығы ешқашан жойылмайды. Әрбір омарташыға жайлы мінезді, ауруға төзімді әрі балды мол беретін ара қажет. Біз сол бағытта жұмыс істеп келеміз».

Бұл жетістіктер шымкенттік омарталардың ұзақ мерзімді тұрақтылығы мен өнім сапасының артуына ықпал етеді.

Бүгінгі таңда шымкенттік бал Ресейге, Өзбекстанға және Қытайға экспортталып жатыр. Алдағы уақытта Иран, Катар және басқа да Таяу Шығыс елдерінің нарығына шығу жоспары бар. Қазақстанның табиғи жағдайлары экологиялық таза өнім өндіруге мүмкіндік береді, ал бұл — халықаралық сарапшылар мен тұтынушылар үшін басты сапа көрсеткіші.

Еліміздің бал өнімі халықаралық көрмелер мен форумдарда оң бағаланып жүр. Әсіресе, жоңышқа, гүл және шөп балдары экспорттық сұранысқа ие.

Мёд — әлеуметтік маңызы бар өнімдер қатарына кірмегендіктен, оған баға тұрақтандыру шаралары қолданылмайды. Сол себепті, өнімнің сатылуы көбіне өндірушінің маркетингтік мүмкіндігіне байланысты.

Ірі омарталар сауда желілерімен жаппай серіктестік орнатуға қабілетті болса, шағын арашылар үшін мұндай мүмкіндік әрдайым бола бермейді. Осыған байланысты сала мамандары кооперация құрудың тиімділігін атап өтеді.

Пчеловодтар күш біріктіру арқылы бірқатар мәселелерді шешуге болады деп санайды:

Бірлескен сертификаттау
Бірыңғай бренд қалыптастыру
Экспорттық талаптарға бірге сәйкес келу
Сауда желілерімен келіссөз жүргізуді жеңілдету

Бұл Қазақстан балын халықаралық деңгейде танымал брендке айналдыруға мүмкіндік береді.

Шымкенттегі ара шаруашылығы — ауыл шаруашылығының болашағы зор бағыттарының бірі. Мемлекеттік қолдау, ғылыми жетістіктер және нарықтың кеңеюі салаға жаңа серпін берді. Бал экспортының қарқыны артып келеді, өнім сапасы жоғары, ал сұраныс жыл сайын өсуде.

Алдағы мақсат — шымкенттік балды әлемдік нарықтың тұрақты брендке айналдыру, жаңа экспорттық бағыттарды игеру және отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін одан әрі арттыру.

Табиғи, экологиялық таза шымкент балы — Қазақстанның мақтанышы. Сондықтан пчеловодтар бұл бағытта тоқтамай, жұмысын әрі қарай күшейтуге ниетті.