Қазақстан мен Еуропалық Одақ экономикалық өсімді қамтамасыз ететін және таза болашақ үшін қажетті технологияларды жеткізетін тұрақты, төзімді және болжамды жабдықтау тізбектеріне ұзақ мерзімді мүдделі, – деп жазады Сыртқы істер министрі Ермек Кошебейев Euronews үшін жазған пікір мақаласында.

Осы желтоқсанда Қазақстан мен Еуропалық Одақ Жақсартылған серіктестік пен ынтымақтастық туралы келісімге (EPCA) қол қойғанына 10 жыл толады, бұл біздің кең ауқымды және болашаққа бағытталған серіктестікке деген ортақ міндеттемемізді растайтын маңызды белес.

Соңғы онжылдықта ынтымақтастық саяси диалог, қауіпсіздік, инвестициялар, білім беру және байланыстылық салаларында кеңейді. 2005 жылдан бері 200 миллиард еуродан астам инвестиция салынғандықтан, Еуропалық Одақ қазір Қазақстандағы ең ірі сауда және инвестициялық серіктес болып табылады.

Бүгін де, бұрынғыдай, біздің қарым-қатынасымыз БҰҰ Жарғысы мен оның қағидаларына ортақ адалдықпен және көптеген жаһандық мәселелерді Еуропа мен оның тығыз әрі сенімді серіктестері арасындағы терең ынтымақтастық арқылы ғана шешуге болатыны жөніндегі ортақ түсінікпен қалыптасады.

Осындай сын-қатерлердің бірі Еуропаның ұзақ мерзімді өсімінің негізін құрайды: жасыл және цифрлық трансформация үшін қажетті материалдар мен технологияларды қамтамасыз ету. Еуропаның стратегиялық шикізат көздеріне бірнеше ғана жеткізушіге тәуелділігі оның бәсекеге қабілеттілігі үшін шешуші мәселеге айналды.

Осы ресурстарға тұрақты қол жеткізуді қамтамасыз ету енді тек өнеркәсіптік мәселе емес, ол стратегиялық мәселе. Осы контексте Қазақстан маңызды рөл атқара алады.

Қазақстан – жауаптың бір бөлігі

Еуропалық комиссия Еуропаның стратегиялық шикізат көздерін әртараптандыруы тиіс екенін ерекше атап өтті. Бүгінгі таңда еуропалық саясаткерлердің алдында тұрған мәселе – «Жасыл келісім» бастамасының қарқынын сақтай отырып, тәуекелдерді қалай азайту.

Қазақстан – жауаптың бір бөлігі. 2024 жылы ЕО-мен екіжақты сауда 48,8 миллиард долларға жетті, ал Қазақстанның мұнай экспортының 80%-нан астамы еуропалық нарықтарға бағытталған.

Алдағы уақытта біз Еуропа үшін маңызды минералдарды жеткізу тізбегін сенімдірек әрі әртараптандырылған етіп құруға мүмкіндік көріп отырмыз, бұл біздің ресурстарымыз бен тәжірибеміз тікелей сәйкес келетін сала.

Өткен онжылдық бұл серіктестіктің неге қол жеткізе алатынын көрсетті. Алдағы онжылдық іске асырумен анықталуы тиіс: стратегиялық жобалар, мықты құн тізбектері, жаңартылған инфрақұрылым және тереңдетілген технологиялық ынтымақтастық.

Еуропалық Одақтың «Маңызды шикізат материалдары туралы» заңы осы мәселенің ауқымын айқын көрсетеді. 2030 жылға қарай Еуропа өзінің қажеттіліктерінің әлдеқайда көп бөлігін өндіруге, өңдеуге және қайта өңдеуге, сондай-ақ кез келген бір сыртқы жеткізушіге тәуелділікті шектеуге ниетті.

Соңғы кездері болған бұзылулар геосаяси шиеленістер мен логистикалық соққылардың жабдықтау тізбегін қаншалықты оңай кернеуге салатынын көрсетті. Мыс, графит, сирек кездесетін жер элементтері, марганец, титан және басқа да ауыспалы металдарға сұраныс жаһандық ұсыныстан әлдеқайда жылдамырақ өсіп келеді.

Қазақстан – осы олқылықты толтыруға үлес қоса алатын санаулы елдердің бірі. Еуропалық Одақтың өз бағалауы бойынша, Қазақстан ЕО маңызды деп санайтын 34 шикізаттың 21-ін, соның ішінде стратегиялық деп жіктелген бірнешеуін жеткізе алады. Біздің Sarytogan графит жобамыз «Маңызды шикізаттар туралы» Заң аясындағы Еуропалық Одақтың Стратегиялық жобалар ресми тізіміне енгізілген.

Бұл жұмыстың негізі мықты. Қазіргі таңда Қазақстанда 4 000-нан астам еуропалық компания жұмыс істейді. 2022 жылы Еуропалық Одақпен стратегиялық серіктестік туралы меморандум (MoU) негізгі шикізаттар, аккумуляторлар және жаңартылатын сутегі салаларында EPCA-ның экономикалық тірегін нығайтты. Бірлескен 2025–2026 жылдарға арналған Жол картасы геологиялық барлаудан бастап құн тізбегін дамыту мен жасыл сутегіге дейінгі нақты басымдықтарды айқындайды.

Ендігі міндет – осы мықты негізді практикалық нәтижелерге айналдыру.

Ортақ қиындықтарды бірге күшке айналдыру

Алғашқы қадам – жоғары әсерлі бірнеше жобаға бірлесіп назар аудару. Мыс, марганец, титан, сирек кездесетін жер элементтері және басқа да маңызды минералдар сияқты негізгі салаларда ынтымақтастықты кеңейту Еуропа үшін әртараптандырылған жабдықтау базасын құруға және инвесторларға ұзақ мерзімді перспективада айқын көрініс беруге көмектеседі.

Тұрақтылықты арттыру шикізатпен ғана шектелмейді. Еуропаның өңдеу және тазарту мақсаттары қуаттылығы мен географиялық қамтуы бар сенімді серіктестерді қажет етеді. Қазақстан бұл өзгерісті қолдауға қажетті ресурстарға ие, ал өңдеудің таңдаулы салаларында ынтымақтастықты кеңейту Еуропа үшін әртараптандырылған және болжамды жабдықтау базасын құруға көмектеседі.

Көлік пен логистика да маңызды. Маңызды материалдарға тұрақты және қауіпсіз маршруттар қажет, ал «Орта дәліз» деп аталатын Транскаспий халықаралық көліктік бағыты Орталық Азия мен Еуропа арасындағы маңызды байланыс жолына айналды.

Еуропалық комиссия мен халықаралық қаржы институттарының 10 миллиард еуродан астам міндеттемелерінің арқасында бұл бағыт тиімділігін арттырып, транзит уақытын қысқартуда. Инфрақұрылымға, теміржол өткізу қабілетіне және цифрлық жүйелерге үздіксіз инвестициялар бұл дәлізді одан әрі нығайтып, Еуропаның таза энергия жеткізу тізбегіндегі тәуекелдерді азайтуға көмектеседі.

Инновация мен дағдылар бірге дамуы тиіс. Қауіпсіз жабдықтау тізбектері тек шикізатқа ғана емес, технология мен сараптамаға да тәуелді. Қазақстан қазірдің өзінде Horizon Europe және Erasmus+ бағдарламаларына қатысады, ал жақын арада қазақстандықтарға визалық жеңілдіктер енгізілуі күтілуде. Геологиялық барлау, аккумуляторларды қайта өңдеу, экологиялық таза өндіру және жасыл сутегі салаларындағы терең ынтымақтастық Еуропаның климаттық мақсаттарын қолдай отырып, Қазақстандағы өнеркәсіптік жаңғыртуды жеделдетеді.

Жетілдірілген серіктестік пен ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылғанына 10 жыл толғанын атап өтерде бағыт айқын: Қазақстан мен ЕО экономикалық өсімді қамтамасыз ететін және таза болашақ үшін қажетті технологияларды жеткізетін тұрақты, берік және болжамды жабдықтау тізбектеріне ұзақ мерзімді мүдделі.

Өткен онжылдық бұл серіктестіктің неге қауқарлы екенін көрсетті. Алдағы онжылдық іске асыруға негізделуі тиіс: стратегиялық жобалар, мықты құн тізбектері, жаңартылған инфрақұрылым және тереңдетілген технологиялық ынтымақтастық.

Еуропаның трансформациясы ақыр соңында болашақ өнеркәсіптердің негізін құрайтын материалдарды қамтамасыз етуге тәуелді болады. Дұрыс таңдау жасалған жағдайда екі тарап та мықты әрі төзімді серіктестік құра алады. Қазақстан Еуропалық Одақпен бірлесіп ортақ қиындықтарды ортақ артықшылықтарға айналдыруға дайын.

Ақпарат көзі : https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa-geneva/press/news/details/1114997?lang=kk