2025 жылғы 12 тамызда Қаратау және Тұран аудандарында коммуналдық қызмет өкілдері кезекті рет тұрмыстық және құрылыс қалдықтарының рұқсат етілмеген жерге төгіліп жатқанын анықтады. Соңғы күндерде Тұран және Таскен шағынаудандарында, сондай-ақ Павлов көшесінде қоқыс үйінділері көбейіп, несие алғандай күнделікті жиналып жатқан. Бұл жағдай «Таза Қазақстан» экологиялық жобасының аясында тұрақты түрде өтіп жатқан сенбіліктерге қарамастан жалғасып отыр. Кейбір тұрғындар абаттандыру талаптарын әдейі елемей, жол жиегіне, жасыл аймақтарға және тіпті көпқабатты үйлердің ауласына қоқыс шығаруды әдетке айналдырған.

Бұл жауапсыздық экологияға ғана емес, санитарлық ахуалға да айтарлықтай нұқсан келтіреді. Орта ластанып, сасыған иіс пайда болып, зиянты бактериялардың көбеюіне жол ашылады. Осындай орындарда көбінесе адамдар демалғысы келеді, алайда қараусыз қалдықтар олардың денсаулықтарына төнетін қауіпті елеусіз қалдырып жатыр, ал қала көркін бұзады.

Қала әкімдігінің арнайы хабарландыруында заңсыз қоқыс шығарғандарға қатысты әкімшілік шара қолданатыны және айыппұл салынатыны ескертті. Бірақ, құқықтық санкциялармен қатар қоғамдық жауапкершілікті де арттыру маңызды. Қаланың тазалығы — ортақ міндет, сондықтан әр тұрғынға ол туралы ынтымақпен ойланып, коммуналдық қызметкерлердің еңбегін құрметтеу қажет.

Бұл жайт Шымкенттегі өткен жылдардағы экологиялық жағдаймен салыстырғанда ерекше назар аударуды қажет етеді. Мысалы, 2023 жылы «Таза қаланы бірге жасаймыз» науқаны аясында Шымкенттің барлық аудандарында үлкен сенбіліктер өтті. Сонда көпқабатты үй ауласының қайта жабдықталуы, қоқыс контейнерлерінің саны ұлғайып, көше бойлары, саябақтар жүйелі түрде тазартылды. Тұрғындар бастапқыда белсенділік танытып, үйлердің маңайын жабдықтады, жолдарды, аялдамаларды, бақтарды ретке келтірді. Бірақ сенбілік күндері аяқталғаннан кейін бірде-бір акция аяқталғандай болған жоқ – біршама уақыттан кейін заңсыз қоқыс шығару қайта басталды. Бұл – экологиялық мәдениеттің тұрақты емес екенін, содан кейінгі шаралардың жеткіліксіздігін көрсетеді.

2024 жылы кезекті науқанда «Жасыл бастама» жобасы жүзеге асырылды. Онда мектептер мен ЖОО студенттері қатысуымен табиғатқа жауапкершілік, қалдықтарды сұрыптау, қоршаған ортаға қамқорлық шаралары өткізіліп, тұрғындардың «көшеде қоқыс тастамау» дағдысы қалыптаса бастағандай көрінді. Мемлекеттік органдар плакаттар мен эко-тақырыптық ақпараттар іліп, заңсыз өндіріс материалдарын үйлерден тыс жерде ұстауды шектеді. Бірақ бұл акциялар көпке созылмай, қысқа мерзім ішіндегі нәтижелерді көрсетті – қазір сапарылар жайлы пікір қалдырып, жаңа қоқыс сыртқа түсіріліп жатқанын байқап отырмыз.

Қазіргі кездегі заңсыз қоқыс шығару тенденциясына себеп – экологиялық мәдениеттің жеткіліксіздігі. Азаматтардың бір бөлігі «қоқысты өз ауласында шығарамын» немесе «бұрын да солай болған, ешқандай шара қолданылмайды» деп ойлайды. Мұндай көзқарастар қоғамдық жауапкершіліктің жоқтығын көрсетеді.

Алдағы уақытта Шымкентте хабарландыруларға қоса, әлеуметтік-медиа арқылы ақпараттық науқандар, қоғамдық белсенділердің қатысуы мен мектептердегі тәрбие сағаттары арқылы заңсыз қоқыс тастау мәселесі заңды түрде күн тәртібіне түсірілуі тиіс. Спорттық, мәдени іс-шаралармен, эко-акциямен үйлестіре отырып, азаматтарды экологиялық драйвқа шақыру керек.

Бұдан бөлек, жасыл аймақтарды қорғау және ретке келтірудің тұрақты тәжірибесі енгізу ұсынылады: экологиялық полиция комитетін құру, аймақтарда тәулік бойы бақылау камераларын қою, қоқыс шығаруға жауапты қоқыс жәшіктерін шақыру. Бұл тәсіл қала тазалығын арттыруға ғана емес, қала тұрғындарының экологиялық мәдениетін жаңартуға мүмкіндік береді.

Сонымен бірге, құрылыс қалдықтарына қатысты ерекше шаралар қолға алынуы керек. Қоғамда көп қабатты үйлер мен жеке секторда құрылыс жүргізушілер құрылыс қалдықтарын арнайы орындарға шығармай, жолға жайып жібереді. Бұл жол талғамайтын көліктердің, балалар ойын алаңдарының маңайына қауіп тудыруда. Құрылыс компанияларына, мекемелерге арнайы қала заңдарымен жауапкершілік енгізу қажет.

Қазіргі таңда коммуналдық мекемелер күн сайын қоқыс шығарып жатыр, алайда кейбір тұрғындар ондайға мән бермей отыр. Қалалық әкімдіктің баспасөз қызметі тұрғындарды тұрғындардың аумағын таза ұстауға шақырып, коммуналдық сала қызметкерлерінің еңбегін құрметтеуді ұсынады. Бірлік пен ұжымдық жауапкершілік арқылы ғана Шымкентті шын мәнінде таза әрі көрікті қалаға айналдыра аламыз.