2025 жылдың 20 тамызында Шымкенттің Әл-Фараби ауданында ірі суару жүйесін жаңғырту жұмыстары басталды. Бұл күні аудан әкімі Маратбек Сәменбекұлы аумақты өзі аралап, каналдардың жағдайын аралап, мамандарға жүйелерді күтіп ұстауды тапсырды. Басты мақсат – судың жиналуының алдын алу, каналдардың тиімділігін арттыру, елді мекендерді су басу қаупінен сақтау, тұрғындарға қауіпсіз жағдай жасау.

Бұл жұмыстар дренаж мәселесі мен суару каналдарының жағдайы жылдар бойы тұрғындарға бірнеше рет қолайсыздықтар тудырған қала үшін маңызды. Толассыз жауған жаңбыр кезінде тазаланбаған немесе бітеліп қалған арналар тез арнасынан асып, су тасып, жолдар мен аулаларды су басты. Бұл әсіресе көктемде және күзде бірнеше рет болды.

Өткен жылдар бұл мәселеге назар аударудың маусымдық сипатта болғанын көрсетеді. Мысалы, 2023 жылы арналарды тазалау әдетте көктемде ғана басталды, ол кезде арналар еріген суды көтере алмайтыны белгілі болды. Ол жылдары жеке учаскелерде уақытша тазалау, жөндеу жұмыстары жүргізілді, бірақ жүйелі көзқарас болмады. Нәтижесінде бірнеше айдың ішінде жағдай қайталанды.

2024 жылы әкімдік бұл жұмысты жүйелі ету жолында алғашқы қадамдарды жасады. Арнайы топтар жасақталып, каналдарды мерзімді тексерулер жүргізіліп, бірнеше аумаққа қосымша су деңгейін бақылау құрылғылары орнатылды. Алайда, бұл шаралар әлі жоспарлы болған жоқ — жұмыс белгілі бір маусымда ғана жүргізіліп, қалған уақытта арналар бақылаусыз қалды.

2025 жылдың басты айырмашылығы, 20 тамыздан бастап суару жұмыстары үздіксіз және күнделікті сипатқа ие болды. Бұрын бұл мәселеге тек жауын-шашын кезінде немесе тұрғындардың арыз-шағымдары бойынша ғана мән берілсе, енді алдын алу шараларына баса мән берілуде. Арналы каналдары лай мен қоқыстан тазартылып, әлсіреген учаскелері күшейтілуде. Бұл мақсатқа мамандандырылған көліктер мен бригадалар жұмылдырылып, тапсырмаларды тиімдірек орындауға мүмкіндік береді. Бұл тәсіл төтенше жағдайлар қаупін азайтып қана қоймай, жүйелердің қызмет ету мерзімін де айтарлықтай ұзартады.

Бұдан тұрғындардың өздері де көп ұтады. Біріншіден, аулалар мен жолдарды су басу қаупі жойылады, бұл әсіресе халық тығыз орналасқан жерлерде маңызды. Екіншіден, жауын-шашын мол болған жағдайда су тезірек ағып, жол жамылғысының зақымдануын болдырмайды және жол бойындағы апаттардың алдын алады. Үшіншіден, суару жүйелерін жаңғырту ауыл шаруашылығына да оң әсерін тигізеді, өйткені суару суы артық шығынға жол бермей, тиімдірек бөлінетін болады.

Тағы бір маңызды аспект – экологиялық. Арналар тұрмыстық қалдықтармен бітеліп қалса, бұл олардың өткізу қабілетін төмендетіп қана қоймай, қоршаған ортаға зиянын тигізеді. Жүйені үнемі тазалау және техникалық қызмет көрсету табиғи тепе-теңдікті сақтауға және жәндіктер немесе жағымсыз иістердің дамуы мүмкін тоқырау аймақтарын болдырмауға көмектеседі.

Қазіргі жұмысты өткен жылдармен салыстырсақ, айырмашылық айқын болады. Бұрын шаралар негізінен реактивті болды: жаңбыр жауды, көшелер су астында қалды, содан кейін қызметтер шақырылды. Дегенмен, қазір профилактикалық әдіс таңдалды: проблемалар олар пайда болғанға дейін шешіледі. Бұл әдіс ресурстар мен уақытты үнемдейді. Өйткені, жолды қалпына келтіру немесе су тасқынының салдарын жөндеу каналды тез арада тазартудан әлдеқайда қымбат.

Бір қызығы, олар бұл жұмысқа заманауи технологияларды енгізуді жоспарлап отыр. Жақын болашақта олар цифрлық мониторингті енгізуді — су деңгейінің сенсорларын және деректерді онлайн түрде тасымалдайтын жабдықты орнатуды қарастыруда. Бұл мамандарға жүйедегі өзгерістерге жедел ден қоюға және проблемаларды ерте кезеңде болдырмауға мүмкіндік береді.

Тұрғындармен қарым-қатынасқа ерекше көңіл бөлінуде. Әкімдіктегілер каналдардың тазалығы тек коммуналдық қызметтердің жұмысына ғана емес, тұрғындардың өздеріне де байланысты екенін алға тартады. Егер адамдар қоқыстарды шұңқырларға тастаса, ешқандай күш-жігер қажетті нәтиже бермейді. Сондықтан техникалық шаралармен қатар ақпараттық-түсіндіру жұмыстары да жүргізілуде: азаматтарды қоршаған ортаны қорғауға және тәртіпті сақтауға шақырады.

Осылайша, Шымкент қаласы Әл-Фараби ауданындағы суару жүйелерін жаңғырту кезекті сенбілік немесе маусымдық жөндеу жұмыстары емес. Бұл ұзақ мерзімді нәтижеге бағытталған жаңа жүйелік тәсіл. Өткен жылдардағы тәжірибе мәселені шешу үшін уақытша шаралар жеткіліксіз екенін көрсетті, сондықтан қазіргі уақытта тұрақты мониторинг пен алдын алу жұмыстары басты назарда. 20 тамыздан бастап ауданда суару күнделікті жағдайға айналды, яғни тұрғындар қауіпсіздік пен жайлылықтың жоғары деңгейін күтеді.

Бұл жоба жақсы жұмыс істейтін инфрақұрылымды басқару жүйесі қала тұрғындарының өмір сүру сапасына тікелей әсер ететінінің жарқын мысалы болып табылады. Бұл тәжірибе жалғасын тауып, қаланың басқа аудандарына да таралса, Шымкент бір мезгілде су ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыра отырып, су басу қаупін айтарлықтай азайта алады. Қарқынды дамып, кеңейіп келе жатқан қала үшін бұл қадам дер кезінде жасалған әрі стратегиялық тұрғыдан маңызды.