28 тамызда Шымкентте «Энергетика және коммуналдық сектор: жаңғырту және дамыту» Ұлттық жобасын жүзеге асыруға арналған аймақтық сессия өтті. Шараны Ұлттық экономика министрлігі Табиғи монополияларды реттеу комитетінің өкілі Арман Мәлік жүргізді. Сессияда қаланың коммуналдық инфрақұрылымының жай-күйі, атап айтқанда «Су шаруашылығы – Маркетинг», су және кәріз кәсіпорнының мәселелері талқыланды.

Арман Мәлік өз сөзінде коммуналдық жүйелердің сенімді жұмыс істеуі қала тұрғындарының өмір сүру сапасына және жалпы экономиканың тұрақтылығына тікелей байланысты екенін атап өтті. Ол энергетика секторы мен инженерлік желілерді жаңғыртуды үкіметтің, бизнестің және сарапшылар қауымдастығының бірлескен күш-жігерін талап ететін стратегиялық міндет ретінде қарастыру керектігін атап өтті. Ол мұндай кездесулер проблемалық аймақтарды анықтауға және оларды шешудің практикалық тетіктерін ұсынуға көмектесетінін айтты.

Сессия қатысушылардың кең ауқымын біріктірді. Шақырылғандардың қатарында Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Арман Сәбитов, табиғи монополиялар, құрылыс және жобалау компанияларының өкілдері, отандық тауар өндірушілер, кәсіпкерлер, қаржы институттары, Түркістан және Жамбыл облыстарынан келген делегациялар болды. Бұл аймақаралық тарту инфрақұрылымды жаңғырту мәселелері бүкіл оңтүстік Қазақстанның мүдделеріне әсер ететіндігімен түсіндіріледі, ал Шымкент тәжірибесін көршілес облыстарға да қолдануға болады.

Қатысушылар «Су Ресурстари Маркетинг» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің төңірегіндегі жағдайға ерекше назар аударды. Ресми мәліметтерге сәйкес, кәсіпорында қызмет көрсететін кәріз желілерінің тозуы 73,5 пайызды құрайды. Бұл дегеніміз, инженерлік желілердің төрттен үш бөлігі дерлік жарамсыз және ауыстыруды немесе күрделі қайта құруды қажет етеді. Қазіргі уақытта жүйе мегаполистегі өсіп келе жатқан жүктемені көтере алмай, экологиялық қауіпсіздік пен халықтың денсаулығына қауіп төндіреді.

Бұл мәселені шешу үшін 164,4 шақырым кәріз желілерін жаңарту бойынша ауқымды бағдарлама жоспарланған. Жоба тозуды 16%-ға төмендетеді, бұл қаланың коммуналдық секторының тұрақты дамуына айтарлықтай қадам жасайды. Инвестициялардың жалпы көлемі 44,9 млрд теңгеге бағаланады, жаңғыртудың негізгі кезеңдері 2026 жылы аяқталады деп жоспарланған.

Отырыста Индустрия және құрылыс министрлігінің, «Бәйтерек» ұлттық басқарушы холдингінің, «ҚазОрталық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық» АҚ мен Қазақстанның Даму банкінің өкілдері сөз сөйледі. Олар қаржыландыру мүмкіндіктерін, мемлекеттік-жекеменшік әріптестік тетіктерін, отандық жабдық өндірушілерді қолдау шараларын талқылады. Сарапшылардың пікірінше, негізгі мақсаттардың бірі - қаражаттың айтарлықтай бөлігі ұлттық экономикада қалуы үшін жергілікті бизнестің әлеуетін барынша арттыру.

Айта кетерлігі, мұндай пікірталас Шымкентте бірінші рет өткізіліп отырған жоқ. Өткен жылдары, мәселен, 2018 және 2020 жылдары инженерлік желілердің жай-күйіне қатысты мәселелер көтерілсе, ол кезде бірінші кезекте сумен қамтамасыз ету және тұрғын үйлердегі су қысымының тұрақтылығын қамтамасыз ету басты назарда болатын. Бүгінде жағдай жаңа деңгейге көтерілді – біз көптен бері кейінге қалдырылған кәріз жүйесін толық көлемде жаңғырту туралы айтып отырмыз. Ағымдағы шараларды бұрынғылармен салыстыра отырып, қазір үкімет пен бизнестің бұл мәселеге көбірек көңіл бөлетіні анық.

Жергілікті тұрғындар да реформалардың барысына белсенді түрде қызығушылық танытуда. Қоғамдық тыңдауларда кәріз жүйесін жаңғыртуға қатысты мәселелер көтеріліп, тұрғындар жиі апаттар мен қызмет көрсетудің тоқтап қалуына алаңдаушылық білдірген. Осы тұрғыдан алғанда, ұлттық жоба өмір сүру сапасын жақсартудың және экологиялық тәуекелдерді азайтудың нақты мүмкіндігі ретінде қабылданады.

Сарапшылардың пікірінше, жобаны жүзеге асыру төтенше жағдайлардың санын азайтып қана қоймай, операциялық шығындарды айтарлықтай төмендетеді деп күтілуде. Бұл өз кезегінде тарифтік саясатқа әсер етуі тиіс: ысыраптарды және апатты жөндеуді азайту арқылы тарифтерді тұрақты деңгейде ұстауға болады.

Инновациялық технологиялардың рөлі де талқылаудың маңызды аспектісі болды. Құрылыс және жобалау ұйымдарының өкілдері желіні қайта құру кезінде инженерлік желілердің қызмет ету мерзімін ұзартуға және апат қаупін азайтуға мүмкіндік беретін заманауи материалдар мен шешімдерді қолдану қажеттігін баса айтты.

Шымкентте өткен аймақтық сессияда коммуналдық секторды жаңғыртудың жүйелік көзқарассыз және барлық мүдделі тараптардың келісілген әрекетінсіз мүмкін еместігін көрсетті. Өткен жылдардағы пікірталас декларативті сипатта болғаннан айырмашылығы, биылғы іс-шара нақты жоспарлардың, қаржылық құралдардың және оларды жүзеге асыру үшін саяси ерік-жігердің бар екенін көрсетті.

Осылайша, «Су Ресурстари-Маркетинг» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің проблемаларына назар аударуы қаланың инфрақұрылымын жаңартуға күш салудың нышаны болды. Амортизацияның 73,5 пайыздық құнсыздануы алаңдатарлық, бірақ қайта құру бағдарламасының іске қосылуы алдағы жылдары Шымкенттің коммуналдық шаруашылығының жағдайын айтарлықтай жақсартып, тұрғындарды лайықты өмір сүру жағдайларымен қамтамасыз ете алатынына сенім ұялатады.