2025 жылғы 1 қыркүйек күні Шымкент қаласының Абай ауданында жер қатынастарына байланысты заңдылықты қамтамасыз ету мәселелеріне арналған есептік шара өтті. Бұл жиында аудан прокуратурасының атқарған жұмыстары мен нәтижелері жан-жақты сараланып, заңсыз жер пайдалану фактілерінің айтарлықтай азайғаны айтылды.

Прокуратураның басты мақсаты – жерді заңсыз иемдену, өз бетінше құрылыс салу, жер ресурстарын мақсатсыз пайдалану және айналымнан тыс қалдыру сынды құқықбұзушылықтардың алдын алу. Соңғы айларда жүргізілген талдау көрсеткендей, жүйелі қадағалау және жаңа технологияларды қолдану нәтижесінде жер қатынастары саласында оң өзгерістер орын алған.

Биылғы есептік кезеңде 1087 заңсыз жер иемдену фактісі анықталды. Олардың ішінде 142 жер учаскесі босатылып, мемлекет меншігіне қайтарылды. Бұл учаскелердің бір бөлігінде тұрғын емес заңсыз құрылыстар салынғаны белгілі болды. Осындай шаралар мемлекеттік мүддені қорғап қана қоймай, жергілікті тұрғындардың да құқықтарының бұзылуына жол бермеді.

Сонымен қатар прокуратура қылмыстық-құқықтық шараларды да белсенді қолдануда. Атап айтқанда, жерді заңсыз сатып, пайда тапқысы келген 10 азаматтың ісі қаралды. Оның жетеуі сот үкімімен жазаланып, қалған үшеуі бойынша тергеу жалғасуда. Бұл фактілер мемлекеттік органдардың заңсыздықтарға тек әкімшілік айыппұлмен шектелмей, қатаң жауапкершілік жүктеп отырғанын көрсетеді.

Жердің заңды әрі тиімді пайдаланылуын қадағалау үшін мобильді топтар құрылып, олар апта сайын рейд жүргізуде. Бұл топтардың жұмысында заманауи әдістер кеңінен қолданылуда: «Қазақстан Ғарыш Сапары» АҚ-ның спутниктік суреттері, дрондар және жасанды интеллектке негізделген деректерді талдау жүйелері. Мұндай тәжірибе заңсыз құрылыстар мен жерді басып алу әрекеттерін ерте кезеңде анықтауға мүмкіндік береді. Соңғы екі жыл ішінде Абай ауданында жаңа жер басып алу фактілерінің тіркелмеуі де осы әдістің тиімділігін дәлелдеп отыр.

Сонымен бірге, прокуратура жерді мақсатсыз пайдаланған жағдайларды да әшкереледі. Тексерулер барысында жалпы аумағы 5,4 гектарды құрайтын 10 коммерциялық нысан анықталды. Олардың нарықтық құны 141 миллион теңгеге бағаланды. Нәтижесінде бұл жерлер мемлекет меншігіне қайтарылып, алты учаске бойынша 10 миллион теңгеден астам өтемақы өндірілді. Барлығы 91,9 гектар жер мемлекетке қайтарылып, олардың құны 4,5 миллиард теңгені құрады.

Бұл шаралар тек қана заңдылықты орнатумен шектелмей, ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуына да оң әсерін тигізуде. Мемлекетке қайтарылған жер учаскелері алдағы уақытта әлеуметтік нысандардың құрылысына, жол-көлік инфрақұрылымын дамытуға және жасыл аймақтарды кеңейтуге пайдаланылмақ.

Мұндай тәжірибелерді өткен жылдардағы жағдайлармен салыстырар болсақ, айтарлықтай ілгерілеушілікті көруге болады. Бұрынғы кезеңдерде заңсыз жер иемдену мен мақсатсыз пайдалану мәселелері көптеп кездесіп, оларды шешу ұзаққа созылатын. Ал қазіргі кезде прокуратура қадағалауды күшейтіп қана қоймай, жаңа технологияларды қолдану арқылы бұл процесті әлдеқайда жеделдетті.

Мысалы, 2018–2019 жылдары заңсыз жер құрылыстарын анықтау көбіне тұрғындардың шағымдары негізінде жүргізілетін. Бұл уақыт жағынан кешігуге және заңсыз құрылыстың үлкейіп кетуіне әкелетін. Ал бүгінгі таңда дрондар мен ғарыштық суреттердің көмегімен бұзушылықтар дер кезінде тіркеліп, алдын алу шаралары жедел жүзеге асуда.

Осы тұрғыдан алғанда, прокуратураның кешенді тәсілі – қадағалау, технология, қылмыстық-құқықтық шаралар мен халықпен кері байланысты үйлестіру – өз нәтижесін беріп отыр. Мұндай тәжірибе басқа аудандарға да үлгі болып, Шымкент қаласында жер қатынастарының ашық әрі заңды негізде дамуына ықпал етпек.

Жер ресурстары – елдің басты байлықтарының бірі. Оларды тиімді пайдалану, заңсыз иемденуге жол бермеу – мемлекеттің тұрақты дамуы үшін аса маңызды. Абай ауданындағы тәжірибе көрсеткендей, жүйелі қадағалау мен технологиялық құралдардың үйлесімі заңдылықты қамтамасыз етудің ең тиімді жолы болып отыр.

Алдағы уақытта да прокуратура жер заңнамасын қатаң сақтауға, халықтың құқықтарын қорғауға және жерді тиімді пайдалануды қамтамасыз етуге бағытталған жұмыстарды жалғастырмақ. Бұл бастама Шымкенттің әрі қарайғы дамуына, тұрғындардың әлеуметтік әл-ауқатының артуына үлкен үлес қосады.