Шымкентте Қошқарата жағалауын қалпына келтіруге қатысты пікірталас туды. Тұрғындар өзен жағасындағы кәрі талдарды жаппай кесу басталғаннан кейін қала әкіміне абаттандыру жолын қайта қарауды сұрады. Ондаған жылдар бойы бұл ағаштар жасыл дәлізді қалыптастырып, жаздың ыстық күндерінде көлеңке беріп, ауаны тазартып, қаланың осы бірегей табиғи бұрышының экожүйесін сақтайды.

Тұрғындардың айтуынша, дәл осы талдар Қошқаратаның ерекше атмосферасын жасап, жағаны жағалай серуендеу қаланың қарбаласынан демалуға айналды. Жұмысшылар жасыл желектерді сақтаудың орнына жаңадан жаяу жүргіншілер мен велосипед жолдарын, абаттандырылған саябақтар мен демалыс орындарын салу қажеттігін алға тартып, ескі ағаштарды жоюға кірісті. Тұрғындар ауыстыру жоспарланған жас көшеттердің алдағы онжылдықтарда көлеңкесі немесе қоршаған ортаға тигізетін әсері жағынан ескі ағаштардың орнын баса алмайтынын баса айтады.

Қайта құрудың өзен арнасының бірнеше шақырымын қамтитын ірі инфрақұрылымдық жобаның бір бөлігі ретінде жарияланып жатқаны алаңдаушылықты күшейтеді. Жұмысқа жағалауды тұрақтандыру, жарықтандыру жүйелерін орнату және қатты ландшафты салу кіреді. Мұның бәрі қағаз жүзінде тартымды көрінеді, бірақ тұрғындардың пікірінше, бұл жағалаудың шынайы қазынасын - ландшафтқа үйлесімді түрде үйлесетін тірі ағаштарды жоюға жұмсалады.

Тұрғындар өз үндеуінде ымыраға келген шешімге шақырады: аумақты абаттандыру, бірақ ормандарды жаппай кесу арқылы емес. Олардың пайымдауынша, жолдар мен ойын алаңдары көпжылдық өсімдіктердің бір бөлігін сақтау үшін жобалануы мүмкін. Өйткені, Қошқаратаның нағыз сұлулығы оның сәулеті ғана емес, өзеннің табиғи келбетін қалыптастыратын жасыл жағалары болған.

Қошқараттағы жағдайдың өзіндік тарихы бар. Өткен жылдары өзендерді абаттандыру сенбіліктер мен жергілікті экологиялық науқандар арқылы жүзеге асырылды. Мысалы, тұрғындар, еріктілер және жастар ұйымдары жеке өзі қоқыстарды шығарып, қураған бұтақтарды кесіп, өсімдіктерді күтті. Бұл формат ескі екпелердің құндылығына баса назар аудара отырып, аймақтың табиғи тінін сақтауға көмектесті. Адамдар табиғаттың мұрасын сақтауға деген құрмет пен мақтаныш сезімін сезінді.

Бұл тәжірибеден айырмашылығы, қазіргі қайта құру сыртқы көрініске бағытталған құрылыс жобасына көбірек ұқсайды. Бұрын әрбір ағаш сақталып келген болса, қазір құрылысшылар «алдымен тазартып, кейін қайта отырғызамыз» деген қағиданы ұстанып отыр. Мәселе мынада, ағаштарды көше жарығы немесе плитка сияқты оңай ауыстыру мүмкін емес: жас ағаштың жетілуіне және тиісті көлеңке беруіне ондаған жылдар қажет.

Оқиғаға қоғамның реакциясы қатты болды. Әлеуметтік желіде кесілген талдардың фотосы бар ондаған пікір пайда болды. Кейбір тұрғындар қаланың «бетон мен тас төсеу» үшін қайталанбас табиғи мұрасынан айырылып жатқанына наразы. Басқалары жаңа орындықтар, жарықтандыру және жолдар қажет екенін айтып, оңды табуға тырысады. Бірақ жалпы пікір - үкімет инфрақұрылымды дамыту мен қоршаған ортаны сақтау арасында теңгерімді табуы керек.

Экологтар Қошқарата бойындағы ағаштар тек көлеңке беріп қана қоймай, топырақты нығайтып, эрозиядан сақтайтын, микроклиматты жақсартатын маңызды қызметтер атқаратынын да еске салады. Олардың жойылуы аймақтың экологиялық тепе-теңдігіне кері әсерін тигізуі мүмкін, әсіресе Шымкенттің ыстық климатында, мұнда әрбір көлеңке мен жасыл кеңістік екі есе құнды.

Қазіргі жағдайды өткен тәжірибемен салыстыра отырып, бұрын көркейту жұмыстарының «халық пен халық үшін» салынғанын көруге болады. Барын сақтап қалуға және оны біртіндеп жетілдіруге басты назар аударылды. Алайда, қазір бұл тәсіл механикалық болып көрінеді — табиғатты бетон элементтерімен және ондаған жылдардан кейін ландшафттың толыққанды бөлігіне айналатын жас ағаштармен алмастыруға болатын сияқты.

Тұрғындардың әкімге өтініші – жобаны қайта қарауды өтініп қана қоймай, қоғамның экология мәселесіне сезімталдығы артқанының белгісі. Бүгінде жай ғана әдемі жолдар салу жеткіліксіз. Әсіресе, Қошқарата сияқты рәміздерге келгенде, қала билігінің тұрғындарды тыңдап, олардың пікірін ескеретінін көрсету маңызды.

Кейбір жетілген талдарды сақтау ақылға қонымды ымыраға мысал бола алады: қала жаңа демалыс аймақтары мен заманауи қолайлы жағдайларға ие болады, сонымен қатар жағалаудың табиғи сипатын сақтайды. Бұл шешім Шымкенттің бір-біріне қарама-қайшы емес, даму мен табиғатты құрметтеуді үйлестіре алатынын көрсетер еді.

Қошқарата оқиғасы қазіргі қалалар қандай болуы керек деген сұрақты тағы да көтеріп отыр. Бұл тек ғимараттар, жолдар және жарықтандыру құрылғылары ғана емес, сонымен қатар табиғи элементтерге мұқият назар аудару, оларсыз шынымен жайлы ортаны құру мүмкін емес. Шымкенттің топырағында өскен көне ағаштардың тірі жадын сақтай отырып, болашақтың қаласы бола алатынын көрсетуге мүмкіндігі бар.