Шымкентте қаланың негізгі су жолдарының бірі – Бадам өзенінің бөгетін және жағалауын нығайту жұмыстары жалғасуда. Өзен мегаполистің бірнеше аудандарын басып өтеді, оның бағыты су басу мен көшкінге бейім аймақтарды қамтиды. Тұрғындардың қауіпсіздігін арттыру және төтенше жағдайлардың алдын алу үшін қала билігі бөгетті кешенді түрде қалпына келтіріп, жағалауды нығайтуды қолға алды.

Бадам өзені көп жылдан бері тұрғындарды алаңдатып келеді. Көктемде су тасқыны мен қатты жауын-шашын кезінде өзен суының деңгейі айтарлықтай көтеріледі. Бұл жағдайлар тұрғын үйлерді, қосалқы құрылыстарды және инфрақұрылымды су басу қаупін арттырады. Бөгет пен жағалауларды нығайту шараларын дер кезінде қолға алудың маңыздылығын айғақтайтын мұндай оқиғалар бұрын да орын алған.

Мамандардың айтуынша, бөгетті қайта құру оның беріктігін және үлкен көлемдегі суға төзімділігін айтарлықтай арттырады. Құрылыс жұмыстары аяқталғаннан кейін инженерлік құрылымдар төтенше гидрологиялық жүктемелерге төтеп бере алады, тіпті су тасқыны деңгейі жоғары болған кезде де эрозия мен жағалау сызығын бұзу қаупін азайтады. Бұдан басқа, күшейтілген бөгеттер қаланың табиғи апаттардан, соның ішінде көшкін мен селден қорғаныс жүйесінің маңызды элементіне айналады.

Жұмыс жүргізіліп жатқан учаске бес шақырымнан асады. Келесі жылы осындай жұмыстар Еңбекші ауданында орналасқан өзеннің басқа учаскесінде де жоспарлануда. Осылайша, бөгет пен жағалауды нығайту шаралары қаланың ең қауіпті аймақтарын қамтиды.

Қаланың жайлы ортасын дамыту басқармасының басшысы Мұхамеджан Сейітжанов Бадам өзенінің қала шегіндегі жалпы ұзындығы 49 шақырымды құрайтынын атап өтті. 2013-2017 жылдар аралығында жоспарлы жөндеу жұмыстары аясында Әл-Фараби ауданындағы бөгеттің 9,7 шақырымы жөнделді. Қала әкімінің тапсырмасына сәйкес, Жол картасы аясында 2021-2024 жылдар аралығында өзен арнасының қосымша тоғыз шақырымы абаттандырылады. Абай ауданындағы өзен бойындағы жұмыстар 2025 жылы басталады.

Қаланың жаңа бас жоспарына сел және көшкін қаупі бар барлық аумақтарды енгізуге ерекше көңіл бөлінуде. Бұл аймақтарда 1500-ден астам адам тұрады. Бұл аумақтарды жоспарға енгізу дамуды бақылауға және ықтимал қауіпті учаскелерде жаңа тұрғын үйлердің құрылысын болдырмауға мүмкіндік береді. Бұл қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің кешенді жүйесіндегі маңызды қадам.

Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Сәрсен Құранбек қалада жалпы аумағы 497 мың шаршы метрді құрайтын 13 көшкін қаупі бар аймақ анықталғанын атап өтті. Бұл аймақтарға 433 адам тұратын 109 нысан кіреді. Сонымен қатар, 933 мың шаршы метр аумақты қамтитын, 328 нысанды қамтитын және 1129 адам тұратын 29 сел қаупі бар аумақтар анықталды. Сондықтан қала билігі қалалық инфрақұрылымды жоспарлауда табиғи апаттарға байланысты барлық тәуекелдерді ескеруге ерекше көңіл бөлуде.

Бөгет пен жағалауды нығайту инженерлік шешімдердің кешенді кешенін қамтиды. Топырақты тұрақтандырудың заманауи технологиялары, судың төтенше жүктемелеріне төтеп бере алатын қорғаныс құрылымдары мен гидротехникалық құрылыстарды орнатумен қатар қолданылады. Бұдан басқа, жұмыс нәтижесінде алынған жүйенің беріктігі мен сенімділігін қамтамасыз ету үшін қатаң сапа мен қауіпсіздік бақылаулары жүреді.

Бағдарламада бөгетті тікелей нығайтудан бөлек, қаланың ирригациялық желісін қалпына келтіру жұмыстары да бар. Бұған 2025 жылы шамамен 700 миллион теңге жұмсалды. Негізгі мақсат – жабық сумен жабдықтау және су бұру жүйесін құру, өйткені қолданыстағы суару арықтар жауын-шашын мен су тасқыны кезінде су көлемін көтере алмайды. Суару желісін қалпына келтіру суды тиімді бөлуге, Бадам өзеніндегі жүктемені азайтуға, су басу қаупін барынша азайтуға мүмкіндік береді.

Бөгетті қалпына келтіру және нығайту табиғи апаттардың жағымсыз салдарын болдырмауға ғана емес, сонымен қатар қалалық экологияны жақсартуға ықпал етеді. Сенімді бөгет пен күшейтілген жағалаулар тұрғын үйлерді, жолдарды, әлеуметтік және коммерциялық нысандарды қосымша қорғауды қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, бұл шаралар қауіпсіздікті қамтамасыз ету және төтенше жағдайлардың алдын алу бойынша жүйелі көзқарасты көрсете отырып, халықтың мемлекеттік органдарға деген сенімін арттырады.

Жұмыс қала құрылысы жоспарлары мен табиғатты қорғау ережелеріне сәйкес жүргізілуде. Мамандар құрылыс жұмыстарының өзеннің экожүйесіне, жағалауларына, іргелес аумақтарына әсерін бақылайды. Өсімдіктер мен жануарлар дүниесін қорғау, су мен топырақтың ластануына жол бермеу шаралары жүргізілуде. Бұл кешенді тәсіл инженерлік шешімдерді қоршаған ортаны қорғаумен біріктіруге мүмкіндік береді.

Бадам өзенінің бөгені мен жағалауы нығайтылғаннан кейін су басу, су басу және жағалау эрозиясының қаупі айтарлықтай төмендейді деп күтілуде. Тұрғындар өздерін қауіпсіз сезінеді, ал қаланың инфрақұрылымы табиғи қауіп-қатерге төзімді болады. Сонымен қатар, суару жүйесін қалпына келтіру суды тиімді пайдалануды жеңілдетеді, бұл әсіресе құрғақ климатта маңызды.

Шымкент қаласын ұзақ мерзімді жоспарлау аясында Бадам өзені мен оның маңындағы аумақтар тұрақты бақылауда. Бұл қауіпті аймақтарды дер кезінде анықтауға, профилактикалық жөндеу жұмыстарын жоспарлауға және төтенше жағдайлардың алдын алуға мүмкіндік береді. Бөгетті нығайту және суару желісін қалпына келтіру осы кешенді қорғау жүйесінің маңызды элементтері болып табылады.

Осылайша, 2025 жылы Шымкентте жүргізілетін бөгет пен жағалауды нығайту жұмыстары қауіпсіз, тұрақты және заманауи қалалық ортаны құруға бағытталған. Бұл жұмыс тұрғындарды және инфрақұрылымды қорғауды қамтамасыз етеді, қауіпті аймақтардағы дамуды бақылауға көмектеседі және су ресурстарын ұтымды пайдалануға ықпал етеді. Гидротехникалық құрылыстарды қайта құру мен нығайтуға кешенді көзқарас қаланы табиғи апаттарға төзімді етеді және оның тұрғындарының өмір сүру сапасын жақсартады.