Алматы, 2025 жылғы 27-28 қараша – Орталық Азия елдері үшін Біріккен Ұлттар Ұйымының превентивтік дипломатия жөніндегі өңірлік орталығының қолдауымен Орталық Азия елдерінің сыртқы істер министрлері орынбасарларының жыл сайынғы 15-ші кездесуі өтті.

Кездесу өңірдің қазіргі қауіп-қатерлері мен қауіпсіздік мәселелерін, Орталық Азия елдерінің Ауғанстандағы жағдайды тұрақтандыруға бағытталған күш-жігерін, сондай-ақ су-энергетикалық ресурстар саласындағы өңірлік ынтымақтастығын талқылауға арналды.

Өзінің алғысөзінде Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары Ержан Ашықбаев Орталық Азия елдеріндегі интеграциялық процестерді тереңдету Қазақстанның сыртқы саясатының маңызды басымдықтарының бірі болып қала беретінін жеткізді. Бұл әсіресе Орталық Азия мен Ауғанстан елдері үшін Орнықты даму мақсаттары бойынша БҰҰ Өңірлік орталығын Алматы қаласында құру контекстінде өзекті екендігін атап өтті.

Е.Ашықбаев Ташкентте өткен Орталық Азия елдерінің Мемлекет басшыларының 7-ші консультативтік кездесуінің нәтижелері «Орталық Азия плюс» форматына қызығушылықтың артып келе жатқанын көрсеткенін ескере келе, бұл көрініс өңірдің саяси рөлі мен халықаралық субъектілігі артып келе жатқанының айқын айғағы екенін айтты.

Осы сипатта өңір елдері үшін негізгі ұзақ мерзімді мақсат Орталық Азияны әлеуметтік-экономикалық дамуы динамикалы, жан-жақты ынтымақтастыққа, бейбітшілік пен өркендеуге ден қоятын өңір ретінде нығайту болмақ.

Қазақ дипломатының пікірінше, орнықты және даму жолына түскен Ауғанстан Орталық Азия елдерінің сыртқы саясаттағы маңызды басымдықтарының бірі болып қала бермек, сондықтан елдер Ауғанстан Үкіметімен сауда, көлік, логистика салаларын дамытуға және гуманитарлық байланыстарды кеңейтуге ұмтылуда.

Ол Орталық Азиядағы шынайы интеграция су-энергетикалық ресурстарды пайдалану және сақтау механизмдерін дамытуға байланысты екенін атап өтті, бұл әсіресе жаһандық климат өзгеруі және ірі шекаралас бассейндердің кебуі жалғасып жатқан кезеңде аса өзекті мәселе болмақ.

Осы тұрғыда, қазақ дипломатының пікірінше, Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың ұлттық су стратегияларын үйлестіру мақсатында Орталық Азиядағы су пайдалану бойынша Негіздемелік конвенцияны әзірлеу туралы бастамасы Қазақстанның су ресурстарын сақтау және пайдалану бойынша өңірлік механизмдерді қалыптастыруға жоғары қызығушылығын көрсетеді.

Е.Ашықбаев бүгінгі таңда өңір қауіпсіздік пен ірі деректер массивтерін пайдалану саласында да сынақтар мен қауіп-қатерлерге тап болуда.

Бұл жағдайда Қазақстанның жасанды интеллектіні пайдалануды тереңдету және Орталық Азия елдерімен жасанды интеллектіні жауапкершілікпен пайдалану туралы Декларация жобасын әзірлеу саласында ынтымақтастықты одан әрі дамытуға шақырған үндеулері өңірлік бірлескен цифрлық жобалар аясында деректерді алмасу барысында сенімділікті нығайту мен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге ұмтылысты білдіреді деп атап өтті ол.

Министрдің бірінші орынбасары Қазақстан Орталық Азия елдерімен БҰҰ Превентивті дипломатия өңірлік орталығы мандатының басымдықтары бойынша тығыз өзара әрекеттесуді әрі қарай жалғастыруға ниетті екенін мәлімдеді.

Орталық Азия елдеріне арналған БҰҰ превентивті дипломатия жөніндегі Өңірлік орталығының басшысы Каха Имнадзе өз сөзінде превентивті дипломатия орталығының жаңа 2026-2030 жылдарға арналған іс-қимыл бағдарламасына негізделген өңірлік интеграция және бейбітшілік орнату саласындағы күш-жігерді үйлестірудегі рөлін атап өтті.

Бағдарлама бес негізгі басымдыққа сүйенеді: алдын алу дипломатиясын ілгерілету, қақтығыстарды бақылау және дер кезінде ескерту, өңірлік ұйымдармен серіктестік орнату, БҰҰ алдын алу дипломатиясын нығайту, сондай-ақ Орталық Азия елдерінің Ауғанстанға қатысты міндеттерді шешуге қатысуын қолдау.

Өз кезегінде, өңір елдерінің өкілдері Ауғанстанды қалпына келтіру және өңірлік қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелерінде серіктестіктің стратегиялық деңгейін атап өтіп, өңірлік интеграцияны тереңдету қажеттігі туралы ортақ пікір білдірді.

Аралды құтқару халықаралық қорының Атқарушы комитетінің төрағасы Асхат Оразбай Орталық Азия елдерінде су ресурстарын сақтау және тиімді пайдалану проблемаларына қатысты өз көзқарасымен бөлісіп, бірегей ландшафтты сақтау, экологиялық жүйелер мен су балансын тұрақты ету үшін жағдай жасау қажеттігіне назар аударды.

Кездесу барысында Превентивті дипломатия академиясының жас тыңдаушылары өңірлік қауіпсіздік пен дамуға қатысты өз пікірлерін ұсына отырып, өңірде стратегиялық ынтымақтастықты тереңдету мәселелері бойынша кең талқылауға жоғары қызығушылық танытқанын атап өтті.

Ақпарат көзі : https://www.gov.kz/memleket/entities/mfa/press/news/details/1115622?lang=kk