2025 жылғы 30 шілдеде Шымкент қаласында ерекше маңызды экологиялық және инфрақұрылымдық оқиға болды – Арты ғасыр бойы жөнделмеген Ақжар су қоймасы толық реконструкциядан өтті. Қала әкімінің тапсырмасымен биыл су қоймасының инженерлік-құрылыс жұмыстарына бюджеттен қаржы бөлініп, мемлекеттік сатып алу конкурсы арқылы мердігер анықталған болатын. Жөндеу жұмыстарының аяқталуына орай қала әкімі Ғабит Сыздықбеков нысанды аралап, сапасын тексерді.

Ақжар су қоймасы – қала мен оның маңындағы елді мекендер үшін стратегиялық нысан. Ол 50 жылға жуық уақыт бойы үздіксіз пайдаланыста болып келген, алайда соңғы рет кешенді жөндеу жұмыстары өткен ғасырдың соңында жүргізілген. Су қоймасы арқылы 144 гектар суармалы жерге ағын су жеткізіледі, ауыл шаруашылығы жерлерін суландыру қамтамасыз етіледі. Қоймада диаметрі 500 мм болатын су тастау тоспасы бар және су деңгейін бақылау үшін вертикалды рейкалар орнатылған.

Жобалық құжаттамаға сәйкес, реконструкция аясында 630 метр бөгет пен 158 метр төтенше жағдай арналары толықтай бетондалды. Қойма түбінде механикалық тазалау жұмыстары жүргізіліп, жиналған лай мен қоқыс шығарылды. Сонымен қатар жарық шамдары мен бейнебақылау камералары орнатылып, күзетшілер үйі қайта құрылды. Бұл шаралар тек су қоймасының техникалық мүмкіндіктерін арттырып қана қоймай, қауіпсіздікті күшейтуге бағытталған. Су деңгейін тұрақты бақылау мүмкіндігі мен төтенше жағдай арналарының болуы су тасқынының алдын алуға және қала мен ауылдық аймақтарды қорғауға мүмкіндік береді.

Бұл жобаның маңыздылығы тек қауіпсіздікпен шектелмейді. Ақжар су қоймасы қаланың экожүйесінің ажырамас бөлігі болып саналады. Су қоймасы арқылы жеткізілетін ағын су қала маңындағы жасыл желекті, саябақтар мен ауыл шаруашылығы дақылдарын суаруға пайдаланылады. Осы арқылы топырақтың құнарлылығы сақталып, шаң мен құрғақшылық қаупі азаяды. Жаңғыртудан кейін су қоймасы суды тиімді сақтап, ысырапсыз жеткізу мүмкіндігін кеңейтеді. Бұл әсіресе құрғақшылық жиілеген қазіргі климаттық жағдайда маңызды.

Өткен жылдардағы тәжірибемен салыстырғанда, биылғы реконструкция жұмыстары кешенді әрі заманауи сипатымен ерекшеленеді. Мәселен, 2022 жылы қаланың бірнеше шағын каналдарында тек ағымдағы тазалау жұмыстары жүргізіліп, олардың тиімділігі шектеулі болған. 2023 жылы Қарасу каналына ішінара жөндеу жасалып, су өткізу қабілеті артқанымен, толық экологиялық және қауіпсіздік шаралары қарастырылмаған еді. 2024 жылы шағын су қоймаларына жоспарлы профилактика жасалды, бірақ ол ішінара ғана нәтиже берді. Ал биылғы Ақжар су қоймасын жаңғырту жұмыстары – су нысандарын қалпына келтіру бағытындағы ең ауқымды жоба.

Су қоймасының жаңаруы қала экожүйесіне тікелей оң әсерін тигізеді. Біріншіден, жасыл аймақтар мен егістіктерге су жеткізу тұрақты жолға қойылады. Бұл қалада «жасыл белдеуді» сақтауға, шаң мен аллергендердің азаюына ықпал етеді. Екіншіден, суды тиімді пайдалану жергілікті биоәртүрлілікті сақтап қалуға мүмкіндік береді: су қоймасы мен оның маңы құстар мен ұсақ жануарлардың мекені болып саналады. Үшіншіден, су тасқыны қаупінің азаюы қала тұрғындарының өмір сүру сапасына оң әсер етеді, өйткені қауіпсіз әрі тұрақты гидротехникалық нысандар қаланың климаттық төзімділігін арттырады.

Эколог мамандардың пікірінше, Ақжар су қоймасының жаңғыртылуы Шымкенттің экологиялық дамуына ұзақмерзімді пайда әкеледі. Су қоймасындағы лай мен қоқыстың тазалануы судың сапасын жақсартады, ал бейнебақылау мен жарықтандыру табиғи аумақтардың қорғау деңгейін күшейтеді. Сонымен қатар, бұл жоба қала мен ауыл шаруашылығы арасында ресурстық байланысты нығайтып, экономикалық пайда әкеледі. Суармалы жерлердің көлемі мен өнімділігі артып, жергілікті фермерлерге қолдау көрсетіледі.

Қорыта айтқанда, 2025 жылғы 30 шілдеде аяқталған Ақжар су қоймасының реконструкциясы – Шымкент қаласының экологиялық қауіпсіздігін нығайтып, табиғи тепе-теңдікті сақтауға бағытталған стратегиялық қадам. Өткен жылдардағы ұсақ жөндеу жұмыстары мен профилактикалық шаралармен салыстырғанда, бұл жолғы жұмыс кешенді, заманауи және ұзақмерзімді нәтижеге бағытталған. Жаңғыртылған су қоймасы қала мен ауылды сумен қамтамасыз етуде, экожүйені қорғауда және тұрғындардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады.