27 тамыз 2025 жылы Шымкент қаласында өткен брифингте қала әкімдігі мемлекет мұқтажы үшін жер телімдерін иеліктен шығару барысы туралы кеңінен мәлімет берді. Бұл жұмыс соңғы жылдары қала дамуының ең өзекті бағыттарының біріне айналды. Себебі мегаполис қарқынды өсіп, жол-көлік инфрақұрылымы мен әлеуметтік нысандарға деген қажеттілік артқан сайын, жаңа жобаларды жүзеге асыру үшін белгілі бір аумақтар мемлекет меншігіне қайтарылып отыруы заңды құбылысқа айналып отыр.

2025 жылдың басынан бері Шымкентте 254 жер учаскесі мемлекет мұқтажы үшін қайтарылған. Олардың ішінде 207 жер теліміне жалпы көлемі 116,7 гектар аумақ үшін 5,1 миллиард теңге көлемінде өтемақы төленген. Бұл – тұрғындардың заңды құқықтарын қорғап, мемлекет пен азамат арасындағы өзара келісімді қамтамасыз етудің айқын дәлелі. Сонымен қатар, 31 жер учаскесінің иелеріне тең бағалы жер ұсынылған, 6 учаске иелері ерікті түрде бас тартқан, ал 3 учаске сот шешімімен қайтарылған. Бұдан бөлек, жалпы аумағы 57,24 гектарды құрайтын 7 жер телімі сот шешімімен өтемақысыз мемлекет меншігіне өтті. Осы арқылы бюджетке шамамен 500 миллион теңге үнемделген.

Мұндай тәжірибе бұған дейін де болған. Мәселен, 2022 жылы Шымкентте Қонаев даңғылының 3–4 кезеңдерін салу үшін жүздеген жер учаскесі мемлекет меншігіне алынған болатын. Ол кезде де жер иелері өтемақымен немесе балама жер телімдерімен қамтамасыз етіліп, бірқатар учаскелер сот арқылы қайтарылды. Ал 2023 жылы Тұран ауданындағы А-2 автожолы құрылысына байланысты осындай үлкен процесс жүргізілді. Салыстырмалы түрде алғанда, әр жыл сайын мемлекет мұқтажы үшін жерді иеліктен шығару жұмыстары кеңейіп келеді. Бұған мегаполистің өсу қарқыны мен қалада жаңа жолдар, мектептер, ауруханалар, спорттық нысандар салуға деген сұраныс әсер етуде.

Биылғы жылы қайтарылған жерлердің басым бөлігі ірі инфрақұрылымдық жобаларға бағытталған:

• Қонаев даңғылының 5-кезеңі бойынша 270 учаскенің 248-і мемлекет меншігіне қайтарылып, өтемақы төленген.

• А-2 автожолы (Бадам өзенінен Қазығұрт шағынауданына дейінгі айналма жолға дейін) – 80 учаскенің 23-іне өтемақы төленуде.

• С.Бәйтереков көшесінің жалғасы – 56 учаскенің 33-і мемлекет меншігіне алынған.

• Қаратау ауданындағы жаңа стадион құрылысы үшін 191 учаскенің 174-і өтемақымен, 6-ы балама жер телімімен қайтарылды.

• Абай ауданындағы көшелерді жөндеу жұмыстары үшін 24 жер телімінің 23-і мемлекетке өткізілген.

Бұл жобалардың барлығы Шымкент тұрғындарының өмір сапасын арттыруға бағытталған. Қалада жол кептелісін азайту, жаңа спорттық инфрақұрылым құру, шағынаудандарды орталықпен байланыстыратын көлік артерияларын дамыту – бүгінде стратегиялық басымдық болып отыр.

Дегенмен, мұндай процестер әрқашан қоғамда түрлі пікір туғызады. Кейбір тұрғындар өз жерінен айырылуды ауыр қабылдайды, өтемақы көлеміне қатысты сұрақтар да жиі көтеріледі. Осы тұрғыда 2024 жылы өткен кездесулерде қала әкімдігі өтемақы мөлшерін нарықтық бағаға сәйкестендіруді басты назарға алған болатын. Биыл да осы тәжірибе жалғасып, әділ бағалау тетіктері қолданылуда.

Өткен жылдармен салыстырсақ, мемлекет мұқтажына жер телімдерін қайтару жүйесі барған сайын ашық әрі заңды негізде жүргізіліп келеді. Мәселен, 2022 жылы халық арасында ақпарат жеткіліксіздігі салдарынан көптеген түсінбеушіліктер туындаған еді. Ал 2023 жылдан бастап бұл жұмыстарды ашық талқылау, тұрғындарға алдын ала хабар беру, өтемақы төлеу тәртібін жариялау үрдісі енгізілді. 2025 жылы осы бағыттағы қадамдар одан әрі күшейтіліп, әлеуметтік желілер арқылы түсіндіру жұмыстары белсенді жүргізілуде.

Қала әкімдігінің мәліметінше, алдағы уақытта да 30-ға жуық жер учаскесі өтемақысыз мемлекет меншігіне қайтарылмақ. Бұл, ең алдымен, пайдаланылмай жатқан немесе заңсыз иемделген жерлерге қатысты. Мұндай тәсіл бір жағынан бюджет қаржысын үнемдеуге, екінші жағынан жерді тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.

Жалпы алғанда, мемлекет мұқтажына жерді иеліктен шығару – әлемдік тәжірибеде бар қалыпты процесс. Мәселен, көрші елдердегі мегаполистерде жаңа жолдар мен метро құрылысы кезінде дәл осындай шаралар жүзеге асырылады. Шымкенттегі жағдай да соған ұқсас: халықтың өсімі мен қаланың дамуы жаңа инфрақұрылымды қажет етеді, ал ол үшін белгілі бір аумақты мемлекет меншігіне қайтару міндетті.

27 тамызда өткен брифинг барысында жергілікті билік тұрғындарға ашық үндеу жасап, әрбір учаскенің заң аясында қаралатынын, азаматтардың құқығы қорғалатынын атап өтті. Бұл қадам қоғамда сенімді нығайтып, халық пен билік арасындағы өзара түсіністі арттыра түсуге бағытталған.

Қорытындылай айтқанда, Шымкенттегі мемлекет мұқтажына арналған жерді иеліктен шығару шаралары – қаланың заманауи мегаполиске айналу жолындағы қажетті әрі заңды процесс. Бұрынғы жылдардағыдай бұл жұмыс алдағы уақытта да жалғасын тауып, жаңа мектептер, ауруханалар, спорт нысандары мен жолдар құрылысына негіз болады. Ең бастысы – тұрғындардың мүддесі ескеріліп, әділ өтемақы төлеу жалғасуда.